Na wstępie należy wskazać, że polski ustawodawca do systemu prawa karnego wprowadził w art. 32 ustawy Kodeks Karny katalog kar, do którego należą:

1. grzywna;
2. ograniczenie wolności;
3. pozbawienie wolności;
4. 25 lat pozbawienia wolności;
5. dożywotnie pozbawienie wolności

Wykonanie powyższych kar jest zabezpieczone przymusem państwowym, tak ażeby dana dolegliwość była skutecznie wyegzekwowana. Nie zawsze jednak orzeczona kara jest przez skazanego dobrowolnie wykonywana. W momencie, gdy skazany uchyla się od wykonania kary może spotkać się z odpowiednią reakcją karną, której najdotkliwszą formą w przypadku orzeczonych kar nie izolacyjnych jest zastępcza kara pozbawienia wolności.

Tym samym można trafić do zakładu karnego nie tylko na podstawie kary pozbawienia wolności orzeczonej w wyroku skazującym, a również w konsekwencji braku respektowania nałożonej wolnościowej represji karnej.

Decyzję w tym przedmiocie będzie podejmował sąd na posiedzeniu, w którym ma prawo brać udział skazany celem obrony swoich praw.
Z niniejszego tekstu dowiedzą się Państwo jakie są przesłanki zastosowania zastępczej kary pozbawienia wolności, jaki jest tryb postępowania w sprawie oraz jak można uniknąć wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności w zakładzie karnym.

Czym jest zastępcza kara pozbawienia wolności?

Zastępcza kara pozbawienia wolności stanowi instytucję Kodeksu Karnego Wykonawczego stosowaną w przypadku brak respektowania orzeczenia po jego uprawomocnieniu. Jak już była mowa o tym na wstępie stosuje się ją w przypadku braku wykonywania kar wolnościowych, a zatem kary grzywny i kary ograniczenia wolności.

Zamiana kary grzywny

Kara grzywny związana jest z koniecznością zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej. Wymierzana jest w stawkach dziennych, gdzie jest określona liczba stawek oraz wysokość jednej stawki; jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, najniższa liczba stawek wynosi 10, zaś najwyższa 540.

Najpierw skazanego na grzywnę sąd wzywa do jej uiszczenia w terminie 30 dni , a następnie w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu grzywnę ściąga się w drodze egzekucji.

Poważne problemy skazanego zaczynają się, gdy egzekucja grzywny okaże się bezskuteczna. Zgodnie z art. 45 § 1 kkw jeżeli egzekucja grzywny nieprzekraczającej stu dwudziestu stawek dziennych okaże się bezskuteczna lub z okoliczności sprawy wynika, że byłaby ona bezskuteczna, sąd może zamienić grzywnę na pracę społecznie użyteczną, przyjmując, że dziesięć stawek dziennych jest równoważnych miesiącowi pracy społecznie użytecznej, z zaokrągleniem, w górę, do pełnego miesiąca. Pracę społecznie użyteczną określa się w miesiącach oraz ustala wymiar godzin pracy od 20 do 40 godzin w stosunku miesięcznym, kierując się wskazaniami zawartymi w art. 53 Kodeksu karnego.

Jest również przewidziany tryb obligatoryjny dla zamiany kary grzywny, a mianowicie w art. 46 § 1 kkw, gdzie jeżeli egzekucja grzywny okazała się bezskuteczna lub z okoliczności sprawy wynika, że byłaby ona bezskuteczna, sąd zarządza wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności, gdy:

1. skazany oświadczy, że nie wyraża zgody na podjęcie pracy społecznie użytecznej zamienionej na podstawie art. 45 albo uchyla się od jej wykonania, lub
2. zamiana grzywny na pracę społecznie użyteczną jest niemożliwa lub niecelowa.

W przypadku zamiany kary grzywny na karę zastępczą pozbawienia wolności można się od niej „ uwolnić” w każdym czasie poprzez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej.

Należy pamiętać również o tym, że w posiedzeniu w przedmiocie możliwości zamiany kary grzywny na karę zastępczą pozbawienia wolności może brać udział skazany i bronić swoich racji, a także że przedmiotowe postanowienie podlega zaskarżeniu w drodze zażalenia.
Tym samym w przypadku braku wystarczających środków finansowych warto w odpowiednim momencie złożyć do Sądu wniosek o rozłożenie grzywny na raty. Zgodnie z art. 49 § 1 kkw jeżeli natychmiastowe wykonanie grzywny pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki sąd może rozłożyć grzywnę na raty na czas nieprzekraczający 1 roku, licząc od dnia wydania pierwszego postanowienia w tym zakresie

Zamiana kary ograniczenia wolności

Jeśli skazany uchyla się od wykonywania kary ograniczenia wolności musi liczyć się z tym, że zostanie wobec niego orzeczona zastępcza kara pozbawienia wolności. Jeżeli skazany uchyla się od odbywania kary ograniczenia wolności, sąd zarządza, a jeżeli uchyla się on od świadczenia pieniężnego lub obowiązków orzeczonych na podstawie art. 34 § 3 Kodeksu karnego, sąd może zarządzić wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności. W razie gdy skazany wykonał część kary ograniczenia wolności, sąd zarządza wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności w wymiarze odpowiadającym karze ograniczenia wolności pozostałej do wykonania, przyjmując, że jeden dzień zastępczej kary pozbawienia wolności jest równoważny dwóm dniom kary ograniczenia wolności.

Co oznacza uchylanie się od odbywania kary ograniczenia wolności?

Na karę ograniczenia wolności składa się nie tylko wykonywanie nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne. W zakres kary wchodzą również obowiązki wyszczególnione w kodeksie karnym, których niewypełnienia spowoduje uznanie, że kara nie jest wykonywana.
I tak do obowiązków tych należą:

1. Zakaz opuszczania miejsca stałego pobytu bez zgody sądu ( art. art. 34 § 2 pkt 1 i 3 kk)
2. Obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary ( art. 34 § 2 pkt 3 kk )
3. Obowiązek stawiania się na wezwanie kuratora zawodowego (art. 57 § 2kkw)
4. Obowiązek podjęcia pracy w wyznaczonym terminie (art. 57 § 3 kkw)
5. Obowiązek zgłoszenia się do przydzielonej pracy w wyznaczonym terminie, sumienne wykonywanie pracy, przestrzeganie ustalonego porządku i dyscypliny pracy. (art. 58 § 2 kkw)
6. Obowiązek ciągłości stosunku pracy w przypadku wykonywania kary ograniczenia wolności poprzez potrącenie z wynagrodzenia.
7. Obowiązek zapłaty świadczenia pieniężnego jeśli zostało zasądzone.
8. Wykonanie obowiązków o których mowa w art. 72 § 1 pkt 2-7a kk jeśli zostały orzeczone, a więc:

• 2) przeproszenia pokrzywdzonego,
• 3) wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby,
• 4) wykonywania pracy zarobkowej, do nauki lub przygotowania się do zawodu,
• 5) powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających,
• 6) poddania się terapii uzależnień,
• 6a) poddania się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji,
• 6b) uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych,
• 7)powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach,
• 7a) powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób,

Tym samym wykonywanie prac społecznie użytecznych z pogwałceniem nałożonych obowiązków może nie uchronić przez zastępczą karą pozbawienia wolności.

Wstrzymanie wykonania kary zastępczej pozbawienia wolności

Sąd może w każdym czasie wstrzymać wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności w wypadku, gdy skazany oświadczy na piśmie, że podejmie odbywanie kary ograniczenia wolności i podda się rygorom z nią związanym; wstrzymanie następuje do czasu wykonania.
Co istotne przedmiotowe oświadczenie musi złożyć sam skazany. Nie będzie tu wystarczające stanowisko ewentualnego obrońcy. Oświadczenie wymaga odpowiedniego uzasadnienia. Sąd ma bowiem możliwość wstrzymania wykonania kary, a nie musi obligatoryjnie skorzystać z tego uprawnienia. Dokładne opisanie swojej sytuacji faktycznej oraz okoliczności powodujących uprzednio brak prawidłowego wykonywania kary dają szansę na wstrzymanie wykonania kary.

Jak uniknąć wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności w zakładzie karnym?

Jak już wskazano powyżej w przypadku kary zastępczej pozbawienia wolności orzeczonej w związku z brakiem zapłaty kary grzywny najskuteczniejszym rozwiązaniem jest zapłata przedmiotowej sumy pieniężnej.
Jeżeli jednak nie możemy sobie pozwolić na zapłatę sumy pieniężnej, jak również nie byliśmy w stanie wykonywać kary ograniczenia wolności pozostaje w zasadzie tylko możliwość złożenia wniosku o wykonywanie kary pozbawienia wolności w ramach dozoru elektronicznego.

Należy pamiętać również o tym, że na orzeczenie w przedmiocie zarządzenia wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności przysługuje środek zaskarżenia w postaci zażalenia do Sądu II Instancji, który należy złożyć w ustawowym terminie za pośrednictwem Sądu wydającego rozstrzygnięcie.

Dozór elektroniczny, a zastępcza kara pozbawienia wolności.

W ramach dozoru elektronicznego można również wykonać zastępczą karę pozbawienia wolności. Trzeba jednak pamiętać o przesłankach pozytywnych i negatywnych zastosowania dozoru elektronicznego.

Sąd penitencjarny może udzielić skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli zostały spełnione łącznie następujące warunki:

1. wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą jednego roku i 6 miesięcy albo wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności w wymiarze niższym niż 3 lata i któremu do odbycia w zakładzie karnym pozostała część tej kary w wymiarze nie większym niż 6 miesięcy, a nie zachodzą warunki przewidziane w art. 64 § 2 Kodeksu karnego;
2. odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie szczególne względy wskazujące, że w razie odbycia kary w tym systemie nie zostaną osiągnięte cele kary;
3. skazany posiada określone miejsce stałego pobytu;
4. osoby pełnoletnie zamieszkujące wspólnie ze skazanym wyraziły zgodę, o której mowa w art. 43h § 3;
5. odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie warunki techniczne, o których mowa w art. 43h § 1.

Niezbędna jest tu inicjatywa zainteresowanego. Brak złożenia wniosku w tym przedmiocie uniemożliwia zmianę sposobu wykonywania kary. Co istotne wniosek może złożyć również obrońca skazanego. Wniosek o udzielenie zgody na wykonywanie kary w systemie SDE wymaga spełnienia kilku dodatkowych formalności związanych np. ze zgodą domowników na wykonywanie tejże kary w miejscu wspólnego zamieszkania. Braki we wniosku spowodują niepotrzebne wydłużenie postępowania, a co za tym idzie zwiększają ryzyko umieszczenia w zakładzie karnym.

Podsumowanie

Informacja z Sądu o terminie posiedzenia w przedmiocie możliwości orzeczenia kary zastępczej pozbawienia wolności nie musi w każdym wypadku oznaczać więzienia. Warto stawić się na posiedzeniu, aby bronić swoich praw. Konieczna może również okazać się konsultacja z profesjonalnym pełnomocnikiem. Niejednokrotnie Klienci zgłaszają się już na etapie postępowania po zarządzeniu kary zastępczej pozbawienia wolności, a można było do tego etapu nie dopuścić podejmując odpowiednie działania.

Warto zapoznać się z instytucjami, które przewiduje Kodeks Karny Wykonawczy bowiem pomimo formalnego zarządzenia kary zastępczej pozbawienia wolności można uniknąć wykonania kary izolacyjnej. Należy pamiętać również o instytucji dozoru elektronicznego, która może się okazać ostatnią „ deską ratunku”,

Zachęcam do kontaktu. Zajmujemy się prawem karnym na co dzień. Działamy na terenie całego kraju.

Artykuł powstał we współpracy z Kancelarią Radcy Prawnego Michał Silski – radcasilski.pl

artykuł sponsorowany