Wielki Czwartek, przypadający w tym roku 24 marca, rozpoczyna Triduum Paschalne – trzy dni poprzedzające Zmartwychwstanie Chrystusa. Uroczystość Wielkiego Czwartku upamiętnia ustanowienie eucharystii oraz sakramentu kapłaństwa.

Tego dnia przed południem w kościołach katedralnych jest sprawowana tzw. msza krzyżma. Olej poświęcony podczas niej jest używany w ciągu roku do udzielania sakramentów chrztu, bierzmowania i namaszczenia. Msza Święta Krzyżma odbędzie się w Katedrze Oliwskiej o 10. Zostanie koncelebrowana przez Metropolitę Gdańskiego abp Sławoja Leszka Głódzia. Na 18 planowana jest natomiast Msza Święta Wieczerzy Pańskiej.

USTANOWIENIE DWÓCH SAKRAMENTÓW

W Wielki Czwartek wieczorem jest odprawiana Msza Święta Wieczerzy Pańskiej, która rozpoczyna Triduum Paschalne. Jest sprawowana na pamiątkę Ostatniej Wieczerzy, podczas której Chrystus ofiarował Bogu Ojcu pod postaciami chleba i wina swoje Ciało i Krew, a następnie dał apostołom do spożycia. Nakazał im też, by czynili to na Jego pamiątkę. Było to ustanowienie dwóch sakramentów: kapłaństwa i eucharystii.

STARY ZWYCZAJ MYCIA NÓG

Z wieczorną liturgią łączy się obrzęd obmycia nóg przez biskupa dwunastu mężczyznom. Ma on upamiętniać Ostatnią Wieczerzę, podczas której Jezus obmył nogi uczniom. Jego symbolikę wyjaśniają towarzyszące mu słowa: „Przykazanie nowe daję wam, abyście się wzajemnie miłowali…” z Ewangelii według św. Jana.

Podczas Mszy Wieczerzy Pańskiej papież Franciszek tradycyjnie dokona obrzędu obmycia stóp, tym razem uchodźcom z jednego z ośrodków pomocy w Rzymie. W poprzednich latach Ojciec Święty mył stopy osobom przebywającym w więzieniu dla nieletnich, w domu starców i w więzieniu Rebibbia.

Obrzęd obmycia nóg w Wielki Czwartek praktykowano już w IV wieku, za czasów św. Augustyna, we wszystkich kościołach. W średniowieczu ograniczono go do kościołów katedralnych i opackich.

Królowie, dostojnicy kościelni i magnaci na znak pokory myli nogi dwunastu ubogim. Kronikarz Jan Długosz odnotował, że Władysław Jagiełło co roku mył nogi dwunastu starcom i każdemu z nich dawał po 12 groszy.

Do Rzymu zwyczaj obmycia nóg dotarł w XII wieku. Mszał Piusa V przewidywał ten obrzęd po wielkoczwartkowej mszy świętej, a mogli go dokonywać biskupi i opaci. Od 1955 roku obmycie nóg odbywa się po ewangelii i homilii. Celebrację tego obrzędu poleca się księżom w parafiach.

PRZENIESIENIE DO CIEMNICY

W Wielki Czwartek na zakończenie liturgii następuje przeniesienie Najświętszego Sakramentu do kaplicy zwanej „ciemnicą”. Symbolizuje to uwięzienie Chrystusa przed śmiercią. Od tej chwili aż do wieczora w Wielką Sobotę, w kościołach milkną dzwony i organy, a odzywają się drewniane kołatki. Nie będą odprawiane także msze święte.

KUKŁA JUDASZA

Ludowym zwyczajem Wielkiego Czwartku jest dokonanie symbolicznego sądu nad Judaszem poprzez publiczne spalenie lub utopienie szmacianej kukły. W Polsce tradycja ta była popularna już w XVII wieku. Chłopcy robią kukłę ze słomy i szmat, do wnętrza której wkładają 30 kawałków szkła oznaczających 30 srebrników. Była to cena, za jaką Judasz sprzedał Jezusa. Następnie kukłę topi się, wiesza lub rozbija kijami. Jest to kara za zdradzenie Syna Bożego.

IAR/mar