Opisała świat emocji ludzi w czasach sowieckich i postsowieckich. Zdobyła pierwszego w historii Nobla dla Białorusi, ale… jej książki nie ukazują się w tym kraju. Stało się tak po dojściu do władzy Aleksandra Łukaszenki. Swiatłana Aleksijewicz urodziła się w 1948 roku w Stanisławowie na zachodniej Ukrainie. Przed II wojną światową miasto to należało do Polski. Jej ojciec był Białorusinem służącym w armii radzieckiej, a matka Ukrainką. Wychowywała się i skończyła studia na Białorusi. W ostatnich latach mieszkała w Niemczech, Francji i Włoszech.
Pisarstwem zajmuje się od 40 lat. Tworzy głównie w języku rosyjskim, za co jest krytykowana przez białoruską inteligencję narodową. Jest autorką książek, filmów i sztuk teatralnych, dziennikarką. Porusza tematykę związaną z II wojną światową, radziecką interwencją w Afganistanie i katastrofą w Czarnobylu.
– Przeprowadziła tysiące wywiadów z kobietami, dziećmi i mężczyznami i tak udokumentowała emocje ludzi w czasach sowieckich i postsowieckich – powiedziała o Białorusince szefowa przyznającej nagrodę Akademii Szwedzkiej Sara Danius. Opisywane przez noblistkę historyczne wydarzenia są tylko pretekstami do poznawania ludzi, o których świat nie wiedział zbyt dużo.
W uzasadnieniu Akademii czytamy, że wyróżniono Białorusinkę za „polifoniczne dzieła, które są hołdem dla cierpienia i odwagi w naszych czasach”. Podkreślono, że stworzyła całkiem nowy gatunek, więc jej osiągnięcia to nie tylko treść, ale także literacka forma.
Eksperci zwracają uwagę, że nigdy do tej pory żaden dziennikarz nie dostał literackiej Nagrody Nobla. Swiatłana Aleksijewicz jest także pierwszą Białorusinką, która otrzymała to wyróżnienie. Reportażystka była już wielokrotnie nagradzana za swoją twórczość – dwukrotnie otrzymała nagrodę im. Ryszarda Kapuścińskiego, zdobyła też Nagrodę Literacką Europy Środkowej „Angelus”.
POGLĄDY POLITYCZNE
Aleksijewicz uważa, że na Białorusi w pierwszej kolejności należy zbudować demokrację, a dopiero później myśleć o odrodzeniu białoruskiej kultury i języka. Pisarka jest krytykowana za niejednoznaczne poglądy polityczne. Słynie z krytyki polityki Aleksandra Łukaszenki, po jego dojściu do władzy państwowe białoruskie wydawnictwa przestały wydawać jej książki. Z drugiej strony Łukaszenkę nazywa jedynym realnym politykiem w białoruskiej przestrzeni i liderem, który ocalił niezależność kraju i zagwarantował mu gospodarczą stabilność.
Książki Swiatłany Aleksijewicz przetłumaczono na około 20 języków, w tym kilka ukazało się po polsku. Najbardziej znane to: „Wojna nie ma w sobie nic z kobiety”, „Cynkowi chłopcy”, „Czarnobylska modlitwa. Kronika przyszłości” i „Czasy second-hand. Koniec czerwonego człowieka”.
GDZIE KUPIĆ KSIĄŻKI NOBLISTKI?
Niektóre księgarnie w Trójmieście już kilka minut po ogłoszeniu werdyktu Szwedzkiej Akademii ustawiły w witrynach książki Aleksijewicz, na przykład w Sopocie prezentowane są dwie – „Cynkowi chłopcy” i „Czasy secondhand”.
Największe w Polsce księgarnie internetowe także oferują książki laureatki. Zdarza się, że są dostępne audiobooki, nie ma w aktualnej ofercie wydania drukiem. Ceny wahają się od 24 do 42 złotych.