To były pierwsze w Gdańsku demonstracje niepodległościowe. Uczestnicy obchodów 1000 chrztu Polski podpalili plakaty, które zniechęcały do uczestnictwa w kościelnych uroczystościach. Tym nieznanym wydarzeniom z dziejów Gdańska poświęcona jest wystawa, którą można oglądać w Bazylice Mariackiej.

Autorem ekspozycji jest dr Daniel Gucewicz z gdańskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej.

TŁUMY NA SPOTKANIACH Z PRYMASEM WYSZYŃSKIM

– Wtedy ludzie nie chodzili do kościoła tylko po to, żeby się pomodlić. Chcieli usłyszeć prawdę, czyli coś co nie było ówczesną propagandą – opowiada kurator ekspozycji. Na obchody Milenium Chrztu Polski w Gdańsku przyjechało 28-29 maja 1966 roku około 40 polskich biskupów, w tym Prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński. Wieczorem 28 maja kardynał spotkał się ze studentami w Kościele Najświętszego Serca Jezusowego we Wrzeszczu. Przyszło kilka tysięcy osób.

– Trzeba pamiętać, że wtedy w Gdańsku było ok. 10 tys. studentów, więc większość chciała posłuchać słów Prymasa Polski. Część osób zapamiętała je do końca życia – podkreśla Daniel Gucewicz. Jeszcze więcej osób, ok. 40 tysięcy, pojawiło się w niedzielę, 29 maja, w Bazylice Mariackiej i jej okolicach. Prymas przewodził Mszy w Bazylice, dla ludzi stojących przed kościołem liturgię sprawował bp Ignacy Jeż.

– Homilia była jednak transmitowana na zewnątrz, bo proboszcz ks. Józef Zator – Przytocki ustawił głośniki. Został za to ukarany karą grzywny, bo nie dostosował się do udzielonego zezwolenia władz – dodaje dr Gucewicz. – Na zakończenie Prymas Polski wyszedł pobłogosławić ludzi stojących na ulicach, co widać na jednym z prezentowanych zdjęć.

ZAMIESZKI NA ULICACH GDAŃSKA

Władze komunistyczne chciały odciągnąć wiernych od uroczystości kościelnych, między innymi organizując festyn na sopockim molo i mecz Lechia Gdańsk – Ruch Chorzów. Ustawiono także plakaty, które były przeciwko Kościołowi Katolickiemu i działaniom biskupów. Odwoływały się do listu biskupów polskich do niemieckich z listopada 1965 roku, w którym padły słynne słowa „przebaczamy i prosimy o wybaczenie”.

Podbudowane homilią Prymasa Polski tłumy spontanicznie zaczęły zrywać i podpalać propagandowe plakaty. W zamieszkach uczestniczyło kilkaset osób, kilkanaście tysięcy się temu przyglądało. Po raz pierwszy na gdańskie ulicy wysłano wtedy oddziały ZOMO. Zatrzymano kilkadziesiąt osób, około 20. zostało skazanych na kary więzienia od kilku miesięcy do nawet dwóch lat.

WYSTAWA W NAWIE BAZYLIKI MARIACKIEJ

Na 15 planszach przedstawiono najważniejsze wydarzenia związane z przebiegiem obchodów Milenium Chrztu Polski w Gdańsku oraz przygotowaną przez komunistyczne władze propagandową dywersję, czyli obchody Tysiąclecia Państwa Polskiego. Na zdjęciach prezentowane są uroczystości kościelne i cytaty z przemówień kardynała Stefana Wyszyńskiego oraz próby przeciwdziałania lokalnych władz tymże obchodom oraz ich prowokacyjne działania, które doprowadziły do wybuchu niepokojów na ulicach miasta.

Wystawę fotograficzną „Zapomniany Maj 1966. Milenijna konfrontacja na ulicach Gdańska” można oglądać do 25 sierpnia w Bazylice Mariackiej.