Westerplatte jest symbolicznym miejscem rozpoczęcia II wojny światowej. Od lat pojawiają się koncepcje wskazujące miejsca, gdzie wcześniej niż o godz. 4:45 padły pierwsze strzały. Ale w zbiorowej świadomości historycznej wydarzenia 1 września 1939 roku zawsze będą kojarzyły się z Westerplatte.
Kiedy niemiecki pancernik Schleswig-Holstein zaczynał ostrzał polskich żołnierzy na Półwyspie Westerplatte, rozpoczęły się pierwsze aresztowania Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku. – Listy proskrypcyjne zaczęły powstawać już od jesieni 1938 roku – mówi w audycji prof. Piotr Semków.
Wolne Miasto Gdańsk było kompromisem, który nie zadowalał ani Polaków, ani Niemców. W mieście – państwie pod ochroną Ligi Narodów Polska miała swoje gwarantowane uprawnienia, ale w latach 30. XX wieku zaczęły się „zaczepki”, czyli szykanowanie Polaków. Mówią o nich w audycji przedwojenni gdańszczanie – Maria Chodakowska i Gerard Bębenek.
Zginęło ponad 111 tysięcy Polaków. Ich jedyną winą była narodowość. – To było ludobójstwo dokonane na narodzie polskim w Związku Sowieckim w latach 1937-38 – mówi dr Marek Szymaniak z Muzeum II Wojny Światowej.
Powstanie Warszawskie przeraża liczbami ofiar, ale także brakiem kar dla zbrodniarzy. W sumie około 150 tysięcy osób zginęło, w tym niemal 50 tysięcy podczas słynnej rzezi na Woli. Odpowiedzialny za wymordowanie mieszkańców Woli Heinrich Friedrich Reinefarth nigdy nie został ukarany. W powojennych Niemczech kontynuował karierę prawnika, był burmistrzem Westerlandu.
Znów przez chwilę mogli poczuć się jak u siebie w domu. Z dumą nosili na ramionach biało-czerwone opaski, przypinali do beretów, rogatywek lub hełmów orzełki, śpiewali Mazurka Dąbrowskiego.
– To były dantejskie sceny. Oglądałem je ze leśnego wzgórza – mówi Jan Rutkowski, któremu udało się uciec ze wsi Dołhe w czasie Rzezi Wołyńskiej. W 1943 roku miał niecałe 16 lat. W kolejnej audycji z cyklu „Obrazy Wojny” opowiemy o tragedii Polaków na Kresach Południowo-Wschodnich.
Nawigacja
© 2024 - Radio Gdańsk
