Dawniej nazywano ją Promenade, dziś to po prostu ulica 3 Maja. Wszyscy postrzegamy ją jako stały i zwyczajny element Gdańska. Zapominamy przy tym, jak długą historię ta ulica posiada.
Dzisiejsza ulica 3 Maja jest miejscem, które zmieniało się wraz z Gdańskiem. Obecna nazwa nawiazuje do Konstytucji 3 maja Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Uchwalono ją w 1791. Była to druga konstytucja na świecie, pierwsza w Europie. Jedynie Stany Zjednoczone miały konstytucję wcześniej. W czasach komunistycznych świętowanie tej rocznicy było zabronione. Święto ustanowiono w 1990 roku.
Ulica 3 Maja znajduje się w samym sercu miasta. To przy niej jest dworzec autobusowy, wejście do tunelu łączącego go z dworcem PKP. Jest też łącznikiem ruchliwego Błędnika i Huciska.
Tak 3 Maja wygląda dzisiaj. Jej historia sięga XIV wieku, gdy nazywana była jeszcze Via civitatis versus Hagensberg, co podkreślało jej bliskość do Hagelsbergu, czyli Góry Gradowej. Góra była uwzględniana też w kilku kolejnych nazwach. Dopiero w 1910 roku 3 Maja uzyskała niemieckie brzmienie Nordpromenade, co oznaczało po prostu Promenadę Północną.
Kiedyś ulica 3 Maja znacznie bardziej się wyróżniała. Przy niej mieściły się (lub mieszczą do tej pory) ważne dla gdańskiej społeczności miejsca. Przyjrzyjmy się kilku z nich.
DOM STRZELECKI FRYDERYKA WILHELMA
Często nazywany po prostu strzelnicą. Budynek był wynikiem wzrostu zapotrzebowania na umiejętność niezbędną kilkaset lat temu – strzelania. Kusze czy łuki były głównym środkiem zapewniającym jakiekolwiek bezpieczeństwo mieszczanom. Dlatego w Gdańsku utworzyły się bractwa strzeleckie. Próbę czasu przetrwało tylko Bractwo św. Erazma, które później zmieniło nazwę na Bractwo Strzeleckie Fryderyka Wilhelma.
Dom Strzelecki Fryderyka Wilhelma nie od samego początku wyglądał tak imponująco. Widoczną na zdjęciu formę przyjął dopiero po rozbudowie w 1912 roku.
Dom Strzelecki przy dzisiejszej ulicy 3 maja był ukoronowaniem 500 lat istnienia bractwa. Został zbudowany w 1851 roku. Wbrew pozorom nie pełnił on jednak funkcji strzelnicy. Czasy się zmieniły, budynek stał się miejscem spotkań mieszczan, którzy mogli w nim oglądać między innymi spektakle (te były odgrywane w jednej z pięciu sal). Poza tym w Domu Strzeleckim odbywały się bale, uroczystości, koncerty.
Dom przetrwał do końca II Wojny Światowej. W trudnym okresie ludność cywilna próbowała się w nim schronić przed nadchodzącymi wojskami armii radzieckiej. Podczas bombardowań doszło jednak do pożaru, dziś po Domu Strzeleckim nie ma już praktycznie śladu.
SZKOŁA WOJENNA
Budynek powstał w 1882 roku. W Na początku były to koszary, w których stacjonowały jednostki wojskowe. Potem przeniesiono je w inne części Gdańska (Wrzeszcz, Nowe Ogrody) i zaczęto modernizację budynku.
Tak wyglądała Szkoła Wojenna w 1906 roku.
Po zakończeniu prac remontowych w budynku uformowała się Krieggschule, czyli nic innego jak Szkoła Wojenna. Działała od 1893 do 1918 roku. W tym czasie wyszkoliła 4,5 tysiąca adeptów. Nauki pobierali tam między innymi Manfred Freiherr von Richthofen ps. „Krwawy Baron” i Erwin Rommel, czyli słynny „Lis Pustyni”, dowódca Africa Korps.
Po 1920 roku w budynku ruszyły kolejne remonty i przebudowy, a stacjonowały tam przede wszystkim różnego rodzaju urzędy. Wojsko korzystało z niego jeszcze tylko w czasie II Wojny Światowej. Teraz w budynku funkcjonuje Powiatowy Urząd Pracy.
BUDYNEK DYREKCJI KOLEI
Dyrekcja Kolei w Gdańsku miała burzliwą historię. Już w 1849 roku rozważano możliwość umieszczenia tu takiej placówki, jednak pomysłodawcy spotkali się z ostrym sprzeciwem władz miasta. Dlatego podjęto decyzję, że cała regionalna infrastruktura kierowana będzie z Bydgoszczy.
Budynek Dyrekcji Kolei został przeniesiony na ulicę Dyrekcyjną. Teraz w pierwotnym miejscu instytucji znajduje się Ateneum – Szkoła Wyższa. 1899 rok.
W następnych latach kolei szybko się rozwijała. Zarządzanie koleją z Bydgoszczy przestało być dla Gdańska wygodne. Dlatego w 1895 roku Pruskie Koleje Państwowe powołały Królewską Dyrekcję Kolei w Gdańsku. Siedziba została ulokowana w wydzierżawionym budynku szpitala Bożego Ciała.
W 1914 siedzibę Dyrekcji Kolei przeniesiono na ulicę Dyrekcyjną, gdzie powstał nowy budynek specjalnie przeznaczony dla dyrekcji. Po wojnie w budynku przy 3 maja mieściły się mieszkania kolejarzy. Teraz znajduje się tam Ateneum – Szkoła Wyższa.
KOŚCIÓŁ BOŻEGO CIAŁA
Istnieje do dziś, choć pierwsze zapiski o tym kościele datowane są na końcówkę XIV wieku. W 1395 roku była to kaplica umiejscowiona przy szpitalu przeznaczonym głównie dla trędowatych. Nawa poprzeczna w kościele została dobudowana w 1688 roku, dzięki czemu świątynia zyskała kształt litery „T”.
1917 rok. Tramwaj na Promenade, czyli dawnej 3 maja. Po prawej stronie widać kościół Bożego Ciała.
Kościół i szpital Bożego Ciała to kolejna bogata historia. Budynki opierały się kolejnym walkom i trwają do dziś. W tych budynkach zawiązywała się też parafia Kościoła Polskokatolickiego. Sama świątynia przenosi nas do historii. Barokowy ołtarz, zabytkowe organy i kopie słynnych malowideł. Warto zobaczyć.
CMENTARZ NIEISTNIEJĄCYCH CMENTARZY
Miejsce, które nawiązuje do poprzedniego, bo powstałe między innymi w wyniku starań proboszcza parafii Bożego Ciała. Cmentarz Nieistniejących Cmentarzy utworzono w 2012 roku. m=Ma za zadanie upamiętniać inne cmentarze, które zostały zniszczone po II Wojnie Światowej. To przede wszystkim miejsce dla wiernych różnych wyznań, odbywają się tam uroczystości ekumeniczne.
Cmentarz Nieistniejących Cmentarzy znajduje się pomiędzy kościołem Bożego Ciała a Dworcem PKS. Fot. Wikipedia
Cmentarz Nieistniejących Cmentarzy swym układem ma przypominać świątynię, nawet ustawienie drzew ma znaczenie. Centrum tego miejsca jest ołtarz ofiarny. Na szczątkach nagrobków umieszczona jest granitowa płyta, a na niej napis „…Tym co imion nie mają”.
Wiktor Miliszewski
