Będąc w ciąży myślisz o tym, by prawidłowo się odżywiać, odpowiednio wysypiać, przyjmować tylko te leki, które zostały zlecone przez lekarza – wszystko to w trosce o prawidłowy rozwój dziecka. A jak to jest z alkoholem?

Z badań ankietowych przeprowadzonych przez Fundację FAScynacje (*)wynika, że ponad 36% matek przyznało się do spożywania alkoholu w czasie ciąży, z czego 14,7% sięgało po trunki 4-5 razy lub częściej. Zdecydowana większość zadeklarowała spożywanie jednorazowo ilości nie większych niż 1 małe piwo/lampka wina lub kieliszek wódki, należy jednak pamiętać, że każda ilość alkoholu może wpłynąć negatywnie na rozwój dziecka powodując w jego organizmie nieodwracalne zaburzenia. Niepokojący jest również fakt, że ok. 42% badanych było świadkiem sytuacji, w której namawiano ciężarną do spożywania alkoholu, ponad 26% badanych z taką sytuacją spotkało się kilkukrotnie, a ponad 60% osób przyznało, że było świadkiem sytuacji w których ciężarna sięgała po napoje alkoholowe. Choć świadomość społeczna rośnie, spożywanie alkoholu przez ciężarne nadal stanowi istotny problem społeczny. Badanie przeprowadzone w Gdańsku (**)wskazuję, że w grupie ok. 12% badanych kobiet, które w ciągu ostatnich 4 lat były w ciąży, prawie 14% przyznało, że zdarzyło im się pić podczas ciąży jakiś napój alkoholowy.

– Naszym celem jest uświadomienie nie tylko kobietom w ciąży, ale i osobom z ich otoczenia, że alkohol, nawet w minimalnych dawkach może doprowadzić do zaburzeń rozwojowych dziecka będącego w łonie matki. Społeczeństwo w różny sposób podchodzi do alkoholu. Dla jednych piwo to nie alkohol tylko napój orzeźwiający, dla innych lampka wina jest napojem leczącym, poprawiającym wyniki krwi, jeszcze inni uważają, że” koniaczek” skutecznie redukuje stres kobiety ciężarnej. Tymczasem piwo, wódka, koniak, wino to ten sam alkohol, tylko w różnych stężeniach. Otoczenie czasami namawia kobietę w ciąży; „jedna lampka wina ci nie zaszkodzi”. To prawda, jej nie zaszkodzi, ale czy nie zaszkodzi dziecku? – mówi Małgorzata Mont, psychoterapeutka z Gdańskiego Centrum Profilaktyki Uzależnień

Rozległość uszkodzeń, na jakie narażone jest dziecko zależy od wielu czynników: dawki alkoholu wypitej przez mamę, częstotliwości picia, okresu ciąży, w którym piła, czynników genetycznych, wieku i stanu zdrowia matki. Wpływ na to, jak rozległe będą to uszkodzenia ma również styl życia mamy: co jada, jak często przeżywa stres i czy sobie z nim radzi, czy ma inne uzależnienia. Decydujący o występowaniu FASD[1] u dziecka jest fakt wypicia alkoholu przez mamę w okresie ciąży. Nie ustalono dotąd najmniejszej dawki alkoholu, która miałaby nie zaszkodzić dziecku, dobrze więc w ogóle powstrzymać się od picia alkoholu będąc w ciąży. Kiedy kobieta przewiduje, że może być w ciąży, powstrzymanie się od picia ochroni w 100% jej dziecko od wad wrodzonych nazywanych Alkoholowym Zespołem Płodowym (FAS[2]). Kiedy jednak zdecyduje się na wypicie alkoholu myśląc, że łożysko ochroni dziecko- popełnia błąd. Cząsteczki alkoholu są bardzo małe i z łatwością przenikają przez łożysko do ciała dziecka co sprawia, że gdy matka sięga po alkohol, częstuje nim także swoje dziecko.

– Alkohol może uszkodzić mózg dziecka, jego serce, nerki, spowodować zaburzenia wzrostu, a także anomalie w budowie twarzy dziecka, które nazywane są dysmorfiami. Z FAS się nie wyrasta, nie ma na nie lekarstwa, syndrom FAS ma się przez całe życie – podkreśla Adam Landowski, dyrektor GCPU

Ponadto dzieci z FASD mają trudności edukacyjne wynikające z zaburzeń zapamiętywania, braków we współdziałaniu zmysłów umożliwiających wykonywanie codziennych czynności, w rozumieniu tego, co mówią do nich inni. Dzieciom z FASD trudno zaplanować działania, przewidzieć ich skutki, zorganizować swoje stanowisko pracy, zrozumieć i zapamiętać zasady a potem stosować je w życiu. Bywa też tak, że na początku zaburzenia są zupełnie niewidoczne – dziecko wygląda i rozwija się na pozór prawidłowo, jednak problemy takie jak np. trudności w uczeniu się, problemy z pamięcią, deficyt uwagi, problemy z koncentracją- mogą ujawnić się dopiero na początku edukacji.

Brak zrozumienia dla trudności dziecka ze strony rodziców i opiekunów, prowadzi do kłopotów związanych z wychowaniem. Opiekun odbiera dziecko jako kapryśne, złośliwe, nie przewidujące zagrożeń, działające na zasadzie impulsu bez refleksji nad konsekwencjami swoich zachowań. Jest to sytuacja przykra zarówno dla dziecka jak i dla jego otoczenia. Dzieci z FASD częściej niż pozostałe stają się sprawcami lub ofiarami działań niezgodnych z prawem. Wynika to z ich opóźnionego rozwoju społecznego, chwiejności emocjonalnej i zaburzeń nastroju, słabego wyczucia przez nie granic i norm społecznych. Dlatego tak ważna jest całkowita abstynencja w czasie ciąży – to inwestycja w zdrowie i życie dziecka, jeszcze przed jego narodzeniem.

Na pozór wydawać by się mogło, że FAS nie jest powszechnym problemem i dotyczy jedynie niewielkiego odsetka dzieci, jednak w Polsce co roku rodzi się ok. 900 dzieci z pełnoobjawowym FAS. Należy pamiętać, że liczba dzieci z różnymi wadami i zaburzeniami zachowania spowodowanymi działaniem alkoholu na płód (które nie muszą być pełnoobjawowym FAS) jest ok. 10 razy większa.

Należy pamiętać, że narkotyki także wpływają negatywnie na rozwój płodu. Mogą one zwiększać ryzyko poronienia, przedwczesnego porodu, powodować wady narządów oraz opóźnienia wzrostu. Zażywanie narkotyków przez ciężarną może doprowadzić do zmian w zachowaniu dziecka w okresie niemowlęcym i dzieciństwie na skutek podwyższonego poziomu pewnych hormonów. W późniejszym życiu dzieci kobiet sięgających po narkotyki mogą mieć większe predyspozycje do popadania w uzależnienia. Badanie przeprowadzone w 2013 roku (***) wskazuje, że ok. 2% badanych kobiet sięgało po środki uspokajające w czasie ciąży, ok. 3,3% badanych zadeklarowało sięganie po narkotyki w czasie trwania ciąży i/lub trzy miesiące przed ciążą.

Jeżeli rodzice chcą mieć zdrowe dziecko warto, żeby już na 2-3 miesiące przed planowanym zajściem w ciążę powstrzymali się od brania środków psychoaktywnych (alkohol, papierosy, narkotyki). Oczywiście, alkohol wypity w tym okresie nie wywoła syndromu FAS u dziecka, ale powstrzymanie się przed planowaną ciążą od środków psychoaktywnych przez oboje rodziców zwiększa szanse, że jakość przekazywanego materiału genetycznego rodziców będzie jak najlepsza.

Pamiętaj, w ciąży nie jesteś sama! Jeżeli zdarzyło Ci się wpić alkohol, to jeszcze nie znaczy, że dziecko musi urodzić się z wadami! Wszystkie ważne pytania dotyczące wpływu alkoholu i narkotyków na przebieg ciąży możesz zadawać swojemu lekarzowi prowadzącemu lub położnej. Nie ma głupich, czy mało istotnych pytań – każdy temat dotyczący Twojego zdrowia i rozwoju dziecka jest bardzo ważny.

– Zapraszamy także do skorzystania z oferty Punktu Pomocy Psychologicznej Gdańskiego Centrum Profilaktyki Uzależnień , który mieści się przy ul. Dyrekcyjnej 5 w Gdańsku. Oferta skierowana jest do rodziców i opiekunów doświadczających trudności wychowawczych z dziećmi i młodzieżą oraz mieszkańców Gdańska, którzy chcą rozwikłać trudny problem uzależnienia i uzyskać informacje, co dalej- mówi Adam Landowski, dyrektor GCPU

Kampania plakatowa rozpocznie się od ekspozycji plakatów na citylightach na przystankach w Gdańsku. Pierwsze plakaty będzie można spotkać już 1 sierpnia. Ponadto plakaty eksponowane będą także m.in. w autobusach i tramwajach, placówkach opieki zdrowotnej. Organizatorem akcji jest Gdańskie Centrum Profilaktyki Uzależnień, partnerem Fundacja Trzeźwość i Kampania „Stop-FAS”. Patronat medialny: portal gdansk.pl, Radio Gdańsk, Północna.tv oraz Panorama Pomorza.

(*) Raport „Ciąża a alkohol. Poziom wiedzy mieszkańców Gdańska na temat wpływu alkoholu na płód”, Fundacja FAScynacje, Gdańsk 2014 r.

(**) Raport z badań socjologicznych „Wzorce konsumpcji alkoholu”, Q&Q Zakład Realizacji Badań Społecznych, Gdańsk 2015 r.

(***) Raport „Zachowania zdrowotne kobiet w ciąży”, Instytut Medycyny Wsi im. Witolda Chodźki, Lublin 2013 r.

[1] Syndrom FAS (Płodowy Zespół Alkoholowy) – jest to zespół wad występujących u dzieci kobiet, które w trakcie ciąży spożywały alkohol. Wady te obejmują m.in.:

opóźnienia wzrostu dziecka
anomalie w budowie twarzy (dysmorfie) – wąska górna warga, małe oczodoły, brak rynienki podnosowej
zmniejszony obwód głowy
Uszkodzenia Ośrodkowego Układu Nerwowego (które mogą być przyczyną zaburzeń zachowania, opóźnienia w rozwoju oraz trudności w uczeniu się)

[2] Spektrum FASD (Spektrum Poalkoholowych Uszkodzeń Płodu)- obejmuje zaburzenia poalkoholowe o różnym stopniu nasilenia, w zakres którego wchodzą:

Pełnoobjawowy FAS
Częściowy FAS (pFAS)
Poalkoholowe wady wrodzone (ABRD)
Poalkoholowe zaburzenia neurorozwojowe (ARND)