Sierpień 1980. Bohaterowie drugiego planu to nowa audycja, w której przedstawimy sylwetki mniej znanych osób, uczestników tamtych wydarzeń, od których zależało bardzo wiele. Radio Gdańsk przypomina specyfikę strajków w małych zakładach w mniejszych miejscowościach.
Bohaterowie, których przedstawimy opowiedzą, które wydarzenia z sierpnia 1980 roku najbardziej utkwiły im w pamięci, w których brali szczególny udział. Zapytamy, jaki był wówczas klimat nie tylko w dużych zakładach robotniczych, ale także tych mniejszych, na ogół na prowincji.
BOHATEROWIE, O KTÓRYCH MÓWIMY:
1. Orłowski Zbigniew (ur. 1952 r. w Warszawie) – Studiował na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Gdańsku. W sierpniu 1980 roku pracował w administracji sopockich wyborów galanteryjnych – Sopot Plast. Odpowiedzialny za podtrzymywanie morale uczestników uczestników strajku w macierzystym zakładzie, ale także w Kościerzynie i Starogardzie Gdańskim. Od września 1980 aktywny w strukturach zakładowych NSZZ „Solidarność”.
2. Kinal Stanisław (ur. 1947 r. w Stodołach k. Mogilna) – Ukończył Szkołę Podstawową. Potem pierwszą klasę w Szkole Rzemiosł Budowlanych w Lęborku przy 72 Zgromadzeniu OHP w 1972 r. Motorniczy w Zakładzie Tramwajowym w Gdańsku Wrzeszczu. 15 sierpnia 1980, na znak protestów, jeden z głównych sprawców niewyjechania na trasę składów tramwajowych z tej zajezdni. W swoim postanowieniu przetrwał najgorętszy czas – godzinę, dwie i tym samym strajk stał się faktem.
3. Kozicki Andrzej (ur. 1945 r. w Grębocinie) – W 1969 ukończył studia na Wydziale Budowy Okrętów Politechniki Gdańskiej. Inżynier konstruktor w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni. Przez załogę został wybrany delegatem do Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Stoczni Gdańskiej. Od września 1980 r. przewodniczył pracom Społecznego Komitetu Budowy Pomników Ofiar Grudnia 1970 w Gdyni. 13 grudnia internowany, przetrzymywany w Ośrodku Odosobnienia w Strzebielinku, zwolniony 27 lipca 1982.
fot. Archiwum IPN
4. Niedźwiecki Jan (ur. 1944 w Newirze) – W latach 1968-1971 pracował jako kierownik Działu Głównego Mechanika w Rejonie Dróg Publicznych w Lęborku. Od 1972 roku zatrudniony jako kierownik wydziału remontu sprężarek w kombinacie Zremb w Lęborku. X-XII 1982 współzałożyciel z Markiem Balickim i Andrzejem Zajkowskim podziemnej struktury o nazwie Terenowa Komisja Koordynacyjna w Lęborku. Odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności (2016).
fot. Archiwum Państwowe w Gdańsku
5. Miatkowski Maciej (ur. 1941 r. w Zgierzu) – Od 1964 roku pracował jako spawacz w Stoczni Gdańskiej. Ukończył naukę w Technikum Budowy Okrętów w Gdańsku. W 1979 r. związał się ze środowiskiem Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża, kolportował na teren zakładu „Robotnika” pismo WZZ. W tym czasie był też w serdecznych kontaktach z Lechem Kaczyńskim. Dobrze znał się także z zatrudnioną na tym samym wydziale W-2 stoczni suwnicową Anną Walentynowicz. Od września 1980 włączył się w działalność NSZZ, głównie na swoim wydziale. Aresztowany za działalność protestacyjną w grudniu 1983 r. Wyszedł z więzienia w marcu 1984.
fot. Archiwum Stoczni Gdańsk
6. Jamrozik Wojciech (ur. 1948 r. w Krakowie) – W latach 1972-74 pracował w Spółdzielni Pracy Chemików w Gdańsku, od 1974 do 1982 aparatowy w Rafinerii Nafty Gdańsk. 16 sierpnia 1980 roku stanął na czele strajku w rafinerii. Za udział i kierowanie protestem, 23 grudnia 1981 r. został aresztowany. 13 stycznia 1982 został skazany na 5 lat więzienia. 12 kwietnia 1983 r. uwolniony na mocy aktu łaski Rady Państwa.
fot. Archiwum IPN
7. Piotrowicz Jan (ur. 1949 r. w Opatowie) – W grudniu 1970 r. pracował w Gdańskiej Stoczni Remontowej, uczestniczył w strajku w zakładzie. W 1973 r. przeniósł się do Pucka, gdzie pracował w Puckich Zakładach Mechanicznych. W sierpniu 1980 r. organizator strajku w zakładzie. 13 grudnia 1981 uczestnik strajku w Stoczni Gdańskiej. W 1982 r. zaangażowany w pomoc rodzinom represjonowanych działaczy „Solidarności” z Pucka. W 1984 współorganizator dwóch emisji Radia „S” w Pucku.
Fot. Archiwum IPN
8. Moszczak Tomasz Tadeusz (ur. 1948 r. w Sopocie) – W 1971 roku zatrudnił się jako monter maszyn i urządzeń w Stoczni Gdańskiej. Był łącznikiem wydziałowym z Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym. Wszedł do prezydium Komisji Zakładowej NSZZ Solidarność. Po wprowadzeniu stanu wojennego, w dniach 13-16 grudnia uczestniczył w strajku protestacyjnym w stoczni, wszelkie przepustki strajkowe sygnowane były jego nazwiskiem. W styczniu 1982 aresztowany i skazany na 3 i pół roku więzienia. Wyszedł na wolność w kwietniu 1983.
Fot. Anna Rębas
9. Wyrembak Stanisław (ur. 1952 r. w Busku-Zdroju) – Brygadzista warsztatu w Fabryce Urządzeń i Aparatury Mleczarskiej w Pruszczu Gdańskim. Był uczestnikiem prawdopodobnie pierwszej delegacji zakładów z Pruszcza Gdańskiego w Stoczni Gdańskiej. Namawiał do przyłączenia się do protestu pracowników innych zakładów pruszczańskich. W czasie strajku był delegatem, przewoził żywność dla strajkujących w Gdańsku od rolników z gminy Pruszcz.
Fot. Archiwum IPN
10. Sobieszek Lech – (ur. 1945 w Wałbrzychu) – Ukończył ZSZ Mechanizacji Rolnictwa w Ziębicach. W 1970 przybył do Gdańska, rozpoczął pracę na stanowisku mechanika w PPH Siarkopol w Gdańsku. Uczestniczył w w formułowaniu postulatów strajkowych i rozmowach z komisją rządową. 31 sierpnia 1980 był sygnatariuszem Porozumień Sierpniowych. Współpracownik struktur podziemnych „Solidarności”.
fot. Archiwum IPN
11. Wiesław Nitz (ur. 1950 w Bydgoszczy) – Ukończył Zasadniczą Szkołę Zawodową w Bydgoszczy. Od 1974 roku uczył się w Liceum Ogólnokształcącym dla Pracujących w Bydgoszczy, następnie w Kościerzynie. W 1980 roku wspólnie z Błażejem Wyszkowskim współorganizował strajk w RDP. 13–15 XII 1981 uczestnik strajku w Stoczni Gdańskiej, I–III 1982 współorganizator siatki kolporterskiej na obszarze Kościerzyna-Chojnice (opartej na strukturach Regionalnej Komisji Drogowców). W tym czasie kilkukrotnie zatrzymywany na kilka godzin przez milicję. Za nieobecności w pracy z tego powodu (potraktowane jako nieusprawiedliwione) przeniesiony do pracy w warsztacie.
fot. zbiory prywatne
12. Jaruchowski Jacek (ur. 1944 w Poznaniu) – Ukończył Technikum Budowy Okrętów w Gdańsku (1971). W VIII 1980 współorganizator strajku, następnie członek KS w PLO, delegat do MKS w Stoczni Gdańskiej; od IX 1980 w „S”, członek Komitetu Założycielskiego, następnie Prezydium KZ. W 1981 przewodniczący Sekcji Krajowej Żeglugi i Gospodarki Morskiej; w VII 1981 delegat na I WZD Regionu Gdańskiego, członek ZR, we IX 1981 delegat na I KZD. Od 1994 właściciel sklepu meblowego. Od 2007 na emeryturze.
Fot. Archiwum IPN, Kazimierz Maciejewski (po lewej strajk w Stoczni Gdańskiej)
13. Złotkowski Zdzisław (ur. 1940 w Białej Podlaskiej) – Po przenosinach do Gdańska ukończył ZSZ w 1957 r. Wtedy też zatrudnił się w Gdańskiej Stoczni Remontowej. Współorganizował strajk w zakładzie, 15 sierpnia 1980 wszedł do Komitetu Strajkowego. Przeciwstawiał się zwolennikom zakończenia protestów sierpniowych. Od września 1980 mocno zaangażowany w działalność „Solidarności”. Był odpowiedzialny m.in. za drukarnię i kolportaż. Po ogłoszeniu stanu wojennego internowany w Ośrodku Odosobnienia w Strzebielinku, zwolniony w kwietniu 1982.
Fot. Archiwum IPN
14. Jerzy Kmiecik (ur. 1950 w Gdańsku) – Ukończył ZSZ przy Zakładzie Doskonalenia Zawodowego w Gdańsku.
Od 1967 do 1995 pracował jako monter kadłubów w Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte w Gdańsku, od 1995 do 2010 jako monter kadłubów w Crist S. A. w Gdyni, następnie Stal-Rem S.A. w Gdańsku. W 1980 roku był uczestnikiem strajku w Stoczni Północnej, członek KS, następnie Prezydium MKS w Stoczni Gdańskiej im. Lenina i sygnatariuszem porozumienia gdańskiego. Od września 1980 w „S”, IX–XI 1980 członek Prezydium MKZ (zrezygnował z pracy w MKZ); wiceprzewodniczący, następnie przewodniczący Komisji Wydziałowej K-2 w stoczni, członek Prezydium KZ. W 1981 roku współorganizował strajk w Stoczni Północnej.
Fot. Zbiory prywatne
15. Stanisław Grzyb (ur. 1951 w Kobułtach) – Ukończył Technikum Budowy Okrętów w Gdańsku. W latach 1968 – 1976 pracował jako monter wyposażenia ślusarskiego w Stoczni Gdańskiej im. Lenina. 25 czerwca 1976 był uczestnik strajku w zakładzie. Został zwolniony z pracy w trybie natychmiastowym za udział w proteście. Od 1976 był brygadzistą-monterem, na wysokości w Gdańskim Przedsiębiorstwie Konstrukcji Stalowych i Urządzeń Przemysłowych Mostostal w Gdańsku. W sierpniu 1980 współorganizator strajku, przewodniczący KS. Od września 1980 członek Społecznego Komitetu Budowy Pomnika Poległych Stoczniowców 1970 w Gdańsku. W grudniu 1981 współorganizował strajk w zakładzie. Został odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności.
Fot. Archiwum Państwowe w Gdańsku
16. Jarosz Stanisław (ur. 1949 r. w Koprzywnicy) – W 1971 roku przyjechał do Gdańska. W 1978 roku rozpoczął pracę w Zarządzie Portu Gdańsk. Pracował w Porcie Północnym, został wybrany przewodniczącym Komitetu Strajkowego w całym porcie. Od września 1980 włączył się aktywnie w działalność NSZZ „Solidarność”. Po ogłoszeniu stanu wojennego współorganizował strajk protestacyjny, po strajku ukrywał się. 31 października skazany przez Sąd Marynarki Wojennej w Gdyni na 4 lata. Wyszedł na wolność w marcu 1984 r.
fot. Archiwum IPN
mmt/pkat
