Ołtarz jest zbyt ciężki, żeby wynieść go ze świątyni. W czasie II wojny światowej nie mógł być ewakuowany i ucierpiał w wyniku uszkodzenia sklepień i pożaru. Niszczał w czasie, kiedy przez kilkadziesiąt lat po wojnie kościół był zamknięty. Odbudowa i renowacja świątyni rozpoczęła się po przekazaniu jej przez archidiecezję gdańską Nadbałtyckiemu Centrum Kultury. Mury kościoła odnowiono i trwają prace nad kolejnymi zabytkami we wnętrzu.

ODZYSKAŁ DAWNE KOLORY

Ołtarzem zajmowali się konserwatorzy już w latach 1995-1997. Wtedy ustabilizowano konstrukcję obiektu, odzyskano rozproszone elementy i doprowadzono do ich scalenia z bryłą zabytku. W maju 2018 r. rozpoczęło się oczyszczanie ołtarza i przywracanie mu kolorów. Wykonano badania laboratoryjne zachowanych pigmentów. – Żyjemy w epoce, kiedy modne są biele i szarości. Ale spójrzmy na wszystkie dawne ołtarze. One były kolorowe. Ten obiekt od początku był pomyślany jako dzieło posiadające warstwę polichromii i złoceń, które podkreślają warstwę artystyczną. Gdybyśmy pozostawili go w surowej formie, byłoby to zakłamanie – tłumaczy Iwona Berent. Uroczyste odsłonięcie zabytku poprzedziła msza święta, a zakończył koncert muzyki kościelnej.

„KAMIENNY BILLBOARD”

Ołtarz powstał w warsztacie Abrahama van den Blocke w latach 1599-1612 dla gdańszczan, którzy byli luteranami.

– Nazwałbym go „kamiennym billboardem”. To był bardzo ważny manifest nowej wiary – mówi ks. dr Krzysztof Niedałtowski, duszpasterz środowisk twórczych, który odprawia msze święte w kościele św. Jana. – Luteranie bardzo świadomie zaprojektowali nie tylko dekoracje tego ołtarza, ale także program teologiczny. Chcieli powiedzieć, że uznają tylko dwa sakramenty. Najważniejsze dla nich było ochrzczenie człowieka, a potem karmienie go Ciałem i Krwią Pańską.

Twórca ołtarza Abraham van den Blocke zaprojektował i wykonał Złotą Bramę, był autorem rzeźb na Dworze Artusa, Złotej Kamienicy i Wielkiej Zbrojowni. Zaprojektował też misę Fontanny Neptuna.

Odnowienie zabytku kosztowało 390 tys. złotych. Odbyło się w ramach wieloletniego projektu rewaloryzacji i adaptacji kościoła św. Jana na Centrum św. Jana – etap II, dofinansowany ze środków unijnych w ramach RPO WP na lata 2014-2020. Nadbałtyckie Centrum Kultury organizuje tu koncerty, wystawy i inne wydarzenia artystyczne.