Działały niezależnie od państwa, stawały w obronie praw robotniczych i obywatelskich. Ich celem było odzyskanie prawa do demokratycznego kierowania przez społeczeństwo państwem. Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża powstały dokładnie 42 lata temu. Impulsem dla ich twórców: Andrzeja Gwiazdy, Krzysztofa Wyszkowskiego i Antoniego Sokołowskiego, były powołane niecałe dwa miesiące wcześniej Wolne Związki Zawodowe Górnego Śląska.

Jan Hlebowicz z gdańskiego Instytutu Pamięci Narodowej wyjaśnia, że fenomen Związków polegał na tym, że ta niezależna organizacja, która stawała między innymi w obronie praw robotniczych i obywatelskich, swoje działania kierowała przede wszystkim w stronę robotników.

– To właśnie zorganizowanie środowiska robotniczego, tak ważnego dla komunistów, uderzało w centrum tego totalitarnego systemu – podkreśla.

SUKCES, KTÓRY DOPROWADZIŁ DO POWSTANIA SOLIDARNOŚCI

Jednocześnie Jan Hlebowicz zaznacza, że działacze WZZ bardzo mocno przyczynili się do wybuchu strajku w sierpniu ’80 w Stoczni Gdańskiej, stając w obronie Anny Walentynowicz i to właśnie członkowie WZZ wraz z tysiącami mieszkańców Wybrzeża, którzy wspierali dążenia wolnościowe, są głównymi autorami sukcesu, który doprowadził do powstania Solidarności.

AKCJE ULOTKOWE I SPOTKANIA SAMOKSZTAŁCENIOWE

Za datę powstania niezależnej od ówczesnych władz organizacji przyjmuje się 29 kwietnia 1978 roku. Tego dnia opracowano deklarację założycielską WZZ. Pod deklaracją znalazły się podpisy Andrzeja Gwiazdy, Krzysztofa Wyszkowskiego i Antoniego Sokołowskiego. Działalność WZZ koncentrowała się wokół obrony podstawowych praw pracowniczych i związkowych. Członkowie organizacji przygotowywali także, nielegalne wtedy organizacje obchodów rocznicowych Grudnia 70′, 11 listopada czy 3 maja. Opozycjoniści spotykali się w niewielkich grupach, stale zmieniając mieszkania, by zmylić przedstawicieli SB. Organizowano akcje ulotkowe i spotkania samokształceniowe. Wydawano biuletyn Robotnik Wybrzeża, który ukazywał się od sierpnia 1978 roku do maja 1980 roku. Mimo, że członkowie stawiali sobie za cel obrony praw pracowniczych, sami często bywali ofiarami represji ze strony SB, wyrzucano ich z pracy, zatrzymywano i aresztowano.

Osoby należące do WZZ Wybrzeża tworzyły później NSZZ „Solidarność”. Wśród członków, działaczy lub współpracowników Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża znaleźli się, między innymi: Bogdan Borusewicz, Joanna Duda-Gwiazda, Andrzej Kołodziej, Maryla Płońska, Alina Pienkowska, Anna Walentynowicz, Lech Wałęsa, Lech Kaczyński czy Bogdan Lis.

OBCHODY ONLINE

W związku z obecną sytuacją epidemiczną zaplanowane przez gdański oddział Instytutu Pamięci Narodowej wydarzenia relacjonowane będą głównie on-line. Poniżej dokładny ich harmonogram:

– Od 21 kwietnia do 7 maja prezentacja wystawy plenerowej IPN „W walce o lepszą przyszłość. Wolne Związki Zawodowe 1978-1980” – chodnik przed siedzibą IPN w Gdańsku (al. Grunwaldzka 216). Ekspozycja ukazuje historię utworzenia WZZ, a także sylwetki jej twórców, działaczy i współpracowników. Jej autorami są pracownicy Archiwum IPN w Gdańsku: Karol Lisiecki i Dariusz Mańkowski

– IPN 29 kwietnia planował w Gdańsku uroczyste odsłonięcie trzech tablic upamiętniających działaczy WZZ: Alinę Pienkowską-Borusewicz (ul. Fitelberga 8), Magdalenę Modzelewską-Rybicką (al. Wojska Polskiego 20) oraz Jana Koziatka (ul. Leśny Stok 4). Z powodu zagrożenia epidemicznego uroczystość nie odbędzie się. Przygotowane przez OBUWiM upamiętnienia zostaną zaprezentowane online;

-29 kwietnia premiera prelekcji online poświęconej historii WZZ autorstwa dr. Arkadiusza Kazańskiego;

-29 kwietnia odbędzie się wirtualna premiera publikacji IPN Gdańsk „Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża 1978–1980 w relacjach” (wydanie II rozszerzone). Koncepcja i opieka naukowa prof. Igor Hałagida, wstęp dr Piotr Brzeziński, opracowanie biogramów i relacji dr Arkadiusz Kazański. Broszurę będzie można pobrać online;

-Archiwum IPN Gdańsk 29 kwietnia na stronie oddziałowej zaprezentuje numery „Robotnika Wybrzeża” oraz unikalne zdjęcia dotyczące działalności WZZ wraz z komentarzem historycznym;

Szczegółową informację na temat obecnych oraz zrealizowanych inicjatyw IPN poświęconych WZZ Wybrzeża, rys historyczny oraz wspomnienie o zmarłych ludziach WZZ (1983-2019) można znaleźć <<< TUTAJ

Daniel Wojciechowski/tgr