„Wokół zbrodni Grudnia ’70” – debatę o takim tytule Radio Gdańsk zorganizowało w Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni. Jej główną częścią była rozmowa o słuchowisku „Ostry Dyżur”, które zostało stworzone specjalnie na 50. rocznicę Czarnego Czwartku.

W debacie wzięli udział: Wojciech Fułek, stały współpracownik Radia Gdańsk i Teatru Polskiego Radia, publicysta i pisarz, autor słuchowiska „Ostry Dyżur”,  Paweł Chmielewski, reżyser słuchowiska oraz dr Piotr Brzeziński historyk i badacz zbrodni Grudnia ‘70 z gdańskiego oddziału IPN.

(Fot. Radio Gdańsk/Roman Jocher)

– Jestem szczęśliwy, że to spotkanie może się odbywać właśnie tutaj – mówił na początku spotkania Tomasz Miegoń, dyrektor Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni . – I myślę, że to dobrze, że wspominamy Grudzień ’70, ten traumatyczny czas dla społeczeństwa Trójmiasta, czas, gdy płonął budynek PZPR w Gdańsku, czas, gdy ludzie spotkali czołgi. Powinniśmy dziś wspomnieć także symbol tej nierozliczonej zbrodni, czyli człowieka, który wielokrotnie został trafiony kulami z Kałasznikowa, a mimo to przeżył i przez wiele kolejnych lat świadczył o tej tragedii i warto dzisiaj też o nim pamiętać – dodawał.

Prezes RG Adam Chmielecki (Fot. Radio Gdańsk/Roman Jocher)

Głos zabrał także prezes Radia Gdańsk Adam Chmielecki. – Kilka dni temu obchodziliśmy rocznicę wprowadzenia w Polsce stanu wojennego. Stanu wojennego który był złem, który był wojną wypowiedzianą własnemu narodowi. Dziś jesteśmy w przededniu kolejnej rocznicy. Dla wielu Polaków Grudzień ’70 był pierwszym momentem, gdy na większa skalę, naocznie, zobaczyli, jaki naprawdę jest reżim komunistyczny w Polsce. Historycy mówią, że nie byłoby Sierpnia ’80 bez Grudnia ’70. Tak rzeczywiście jest. Nie można opowiedzieć historii Polski, Gdańska, Gdyni, Pomorza bez Grudnia ‘70, nie można opowiedzieć również zwycięskiej historii „Solidarności” bez historii „Grudnia”. Radio Gdańsk pamięta i przypomina o tych wydarzeniach, ponieważ jest to część naszej misji. Pokazywanie sylwetek ludzi, którzy oddali życie za to, żebyśmy teraz mogli żyć w wolnym kraju – powiedział prezes Radia Gdańsk.

Nz. Wojciech Fułek (Fot. Radio Gdańsk/Roman Jocher)

 – Miałem wówczas 13 lat i choć przed dziećmi ukrywano tę historię, to gdzieś się o tym słyszało – wspominał Grudzień ’70 Wojciech Fułek. – Na każde święta Bożego Narodzenia przyjeżdżała do nas babcia, a tamtej zimy ojciec wysłał do niej telegram, w którym napisał „nie przyjeżdżaj, bo jest niebezpiecznie”.

Wojciech Fułek opowiadał także o pracy nad słuchowiskiem.- Kiedy otrzymałem tę propozycję, długo chodziłem z tym tematem, nie chciałem powtarzać tego, co znamy z podręczników, gazet i opracować, ani nie epatować rozpoznawalnymi motywami muzycznymi. Szukałem klucza, którym okazało się patrzenie na historię z perspektywy współczesnej. Ta właśnie część odegrała w słuchowisku ważną rolę, jest symbolicznym dopełnieniem. Starałem się bowiem nie pisać o wielkiej historii, ponieważ ta jest znana z podręczników. Sam tytuł jest symboliczny, a przedstawiona historia uniwersalna w tym sensie, że nie opowiada losów konkretnego lekarza. Wszystko jest skumulowaną, symboliczną opowieścią o tamtych dniach – mówił.

Nz. Paweł Chmielewski (Fot. Radio Gdańsk/Roman Jocher)

– Prawdziwą historią jest to, że na jednej sali w szpitalu leżał pobity przez milicję chłopak, a obok niego ranny żołnierz. Obydwu ich lekarze ukryli na oddziale ginekologicznym, bojąc się reakcji z zewnątrz. Doprowadzili do tego, że ci dwaj ludzie przeżyli – opowiadał reżyser słuchowiska Paweł Chmielewski. – Dla mnie to była niesamowita historia i klucz do wątku z lat 70. „Ostry dyżur”, nieprzewidywalnie dla słuchaczy, kończy się pozytywnie. Sam z ulgą przyjąłem wiadomość o tym, że Wojtek postanowił zakończyć historię w sposób pozytywny. Z przekazem przebaczenia i pojednania – mówił Paweł Chmielewski.

Nz. dr Piotr Brzeziński (Fot. Radio Gdańsk/Roman Jocher)

Jak stwierdził dr Piotr Brzeziński z Instytutu Pamięci Narodowej, Grudzień ’70 był jednym z z wielu tzw. polskich miesięcy i momentem, gdy społeczeństwo, nie po raz ostatni, podjęło walkę o swoją podmiotowość. – Jak powiedział dzisiaj prezes Radia Gdańsk, bez Grudnia ’70 nie byłoby Sierpnia ’80, a przynajmniej ten wyglądałby inaczej – stwierdził dr Brzeziński i zaznaczył, że Grudzień ’70 został „utopiony w robotniczej krwi”. Przywołał także konkretne liczby. – Do pacyfikacji władze skierowały 27 tysięcy żołnierzy i 9 tysięcy funkcjonariuszy MSW. Ale można też powiedzieć, że w perspektywie długofalowej w pewnym sensie Grudzień ’70 przyniósł pozytywny skutek, a krwawa ofiara nie poszła na marne. Strajkujący byli później bogatsi o tę lekcję. I dlatego Sierpień ’80 wyglądał już inaczej – dodawał.

NA 50. ROCZNICĘ

„Ostry dyżur” to słuchowisko, jakie powstało w związku z 50 rocznicy Grudnia ’70 w Gdyni. Najważniejszym miejscem akcji jest szpital znajdujący się w tym mieście, a w główną rolę – lekarza – wcielił się Mirosław Baka. Cała historia ma swoją współczesną puentę, bowiem po latach, tuż przed świętami w 2020 roku, w tym samym gdyńskim szpitalu, spotykają się ponownie dwie osoby, które los zetknął 50 lat wcześniej.

– Zawsze powtarzam, że słuchowiska są pracą zespołową. Mój tekst, nawet najlepszy, nawet nagrodzony, pozostałby martwy na papierze czy na ekranie komputera, gdyby nie ożywił go producent, reżyser, reżyser dźwięku, aktorzy. Całe opracowanie muzyczne też odgrywa olbrzymią rolę – podkreśla w rozmowie z Radiem Gdańsk.

To też kolejne radiowe przedsięwzięcie – po „Ciuciubabce” oraz „Spisku komandorów” – jakie realizował razem z reżyserem Pawłem Chmielewskim.

– Wspólnie z twórcami sięgamy po różne środki dziennikarskiego i artystycznego wyrazu, ponieważ tego wymaga duch czasu – tłumaczy Adam Chmielecki, prezes Radia Gdańsk. – Jeśli chcemy skutecznie docierać do społeczeństwa, zwłaszcza do młodego pokolenia, z ważnymi treściami dotyczącymi polskiej historii i tożsamości, musimy używać zróżnicowanych narzędzi, zarówno kultury wysokiej, jak i popularnej. 

Produkcja otrzymała nagrodę im. Ireny i Tadeusza Byrskich podczas dwudziestej edycji festiwalu „Dwa Teatry”.

Posłuchaj materiału naszego reportera: 

oprac. tm