Minęło już 25 lat od powołania Instytutu Pamięci Narodowej. Jaka jest misja i jakie zadania realizowała do tej pory ta instytucja? Jakie wyzwania stoją przed IPN-em? Postaraliśmy się to przybliżyć podczas specjalnej audycji, którą nadawaliśmy na żywo z gdańskiej siedziby instytutu.

Pomimo tego, że Instytut Pamięci Narodowej funkcjonuje już ponad ćwierć wieku, wiele osób wciąż nie wie, czym tak naprawdę zajmuje się ta instytucja. – Czasami dochodzą do nas głosy, że IPN zajmuje się jedynie tajnymi współpracownikami i w zasadzie nic więcej nie robi. A tak nie jest – podkreślają sami przedstawiciele Instytutu.

Ekipa Radia Gdańsk postanowiła zatem wsiąść w wóz satelitarny i wybrać się do siedziby gdańskiego IPN. Właśnie tam ustawiliśmy mobilne studio i do rozmowy zaprosiliśmy osoby, które na co dzień zarządzają instytucją oraz jej pracowników, aby opowiedzieli o tym, czym się zajmują i co jeszcze planują. Czy IPN to tylko gromadzenie i zarządzanie dokumentami? Jak przebiegają śledztwa w sprawie zbrodni nazistowskich i komunistycznych? Jakie badania naukowe są prowadzone przez tę instytucję i jaki mają cel? Między innymi o to zapytała zaproszonych gości Marzena Bakowska-Olszowy.

HISTORIA TO NIE TYLKO UCZENIE SIĘ DAT

Często można spotkać się z twierdzeniem, że historia jest nudna, ponieważ to tylko uczenie się dat i wydarzeń na pamięć. Krzysztof Drażba, naczelnik Biura Edukacji Narodowej gdańskiego oddziału IPN, oraz Artur Chomicz, asystent prasowy gdańskiego oddziału IPN, wytłumaczyli, dlaczego jest to błędne myślenie.

Krzysztof Drażba (fot. Radio Gdańsk/Małgorzata Odyniec)

– Instytut Pamięci Narodowej od 25 lat pokazuje, że historia nie jest nudna. Historia to część życia, która tworzy naszą tożsamość. Każdy człowiek, opowiadając swoją historię, musi operować datami, na przykład datą urodzenia czy ukończenia szkoły. To są elementy konieczne i potrzebne w naszym życiu. My staramy się pokazywać ludziom, że te elementy porządkują rzeczywistość, a także wpływają na naszą teraźniejszość i przyszłość – zaznaczył Drażba.

Artur Chomicz (fot. Radio Gdańsk/Małgorzata Odyniec)

– Oprócz przekonywania ludzi, że historia wcale nie jest nudna, staramy się rozwijać edukację historyczną. Nauczyciele mają wsparcie od nas w postaci seminariów, gdzie uczestniczą w spotkaniach z naszymi historykami. Istnieją również portale tematyczne oraz strony internetowe poświęcone poszczególnym wydarzeniom historycznym. Nauczyciele znajdą tam materiały edukacyjne i filmowe, zdjęcia, a także scenariusze lekcji, które mogą wykorzystywać w swojej pracy, do czego zachęcamy. Wszystkie materiały są oczywiście darmowe – dodał Chomicz.

Posłuchaj rozmowy:

SZEROKIE SPEKTRUM HISTORII

Kolejnym gościem naszego studia był dr Daniel Czerwiński, naczelnik Biura Badań Historycznych. Opowiedział między innymi o szerokiej działalności Instytutu Pamięci Narodowej.

Dr Daniel Czerwiński (fot. Radio Gdańsk/Małgorzata Odyniec)

– Zajmujemy się szerokim spektrum historii. To, co najbardziej kojarzone jest z Instytutem Pamięci Narodowej, czyli badanie teczek i agentury, jest jednym z aspektów naszej działalności. Zgodnie z ustawą zajmujemy się najnowszą historią Polski, czyli historią porozbiorową. Historia to nauka, która pozwala nam na ciągłe odkrywanie czegoś nowego. Przede wszystkim nowe możliwości dają nam nowe źródła – wskazał dr Czerwiński.

Posłuchaj rozmowy:

SERCE IPN

Archiwum to serce Instytutu Pamięci Narodowej. Justyna Pazda, naczelnik Oddziałowego Archiwum, oraz Iwona Rumińska, zastępca naczelnika Biura Lustracyjnego gdańskiego oddziału IPN, przybliżyły słuchaczom działalność tego obszaru instytutu.

Iwona Rumińska (fot. Radio Gdańsk/Małgorzata Odyniec)

– Nasz dział zajmuje się przede wszystkim katalogami. Ustawodawca narzucił na nas prowadzenie czterech katalogów. Pierwszy z nich to katalog funkcjonariuszy, żołnierzy i pracowników organów bezpieczeństwa państwa. Drugi to katalog nomenklatury, czyli wszystkich osób, które zajmowały stanowiska partyjne. Trzeci natomiast jest związany z ustawą lustracyjną. To katalog osób, które pełniły najważniejsze funkcje w państwie. Ostatnim katalogiem, który darzymy szczególną uwagą i sentymentem, jest katalog osób rozpracowywanych – wymieniła Rumińska.

Justyna Pazda (fot. Radio Gdańsk/Małgorzata Odyniec)

– Realizujemy także od 2017 roku projekt „Archiwum Pełne Pamięci”. W jego ramach gromadzimy materiały dokumentujące losy Polaków i narodu polskiego od 1917 do 1990 roku. Materiały te pozyskujemy od osób prywatnych. Celem projektu jest dotarcie do jak najszerszego grona odbiorców oraz zaprezentowanie możliwości archiwum w zakresie zabezpieczania, wykorzystywania i popularyzacji dokumentów, które przejmujemy. W ten sposób chcemy zachęcić kolejne osoby do przekazania nam swoich prywatnych, rodzinnych archiwaliów – dodała Pazda.

Posłuchaj rozmowy:

UPAMIĘTNIANIE OFIAR

Nastąpił duży krok w stronę odkrywania białych plam w historii i rozliczania zbrodni. W lipcu prokurator Mieczysław Góra z Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu skierował akt oskarżenia przeciwko 27 funkcjonariuszom, którzy pobili internowanych w Kwidzynie. Na antenie Radia Gdańsk prokurator poinformował, dlaczego akt oskarżenia powstał dopiero po 42 latach od tych wydarzeń, a Katarzyna Lisiecka, naczelnik Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa, opowiedziała, w jaki sposób ofiary są upamiętnianie przez Instytut Pamięci Narodowej.

Prok. Mieczysław Góra (fot. Radio Gdańsk/Małgorzata Odyniec)

– Postępowania były już prowadzone przez ówczesną Prokuraturę Garnizonową i Prokuraturę Wojewódzką w Elblągu, zarówno przeciwko internowanym w Kwidzynie, jak i funkcjonariuszom służby więziennej. Te czynności nie doprowadziły do ustalenia sprawców pobicia prawie 150 osób internowanych, sprawa została umorzona. Po przeprowadzeniu postępowania przez Oddziałową Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku, udało się ustalić i skierować akt oskarżenia do sądu rejonowego w Kwidzynie – poinformował prokurator Góra.

Katarzyna Lisiecka (fot. Radio Gdańsk/Małgorzata Odyniec)

– Honorujemy osoby, które walczyły o wolność i niepodległość dla Polski, realizując pomniki, tablice pamiątkowe i cmentarze wojenne. Na terenie naszego oddziału Upamiętniania Walk i Męczeństwa w Gdańsku zrealizowaliśmy około 70 upamiętnień, nie licząc grobów weteranów. Jedną z większych realizacji, którą zamierzamy zakończyć w przyszłym roku, jest budowa cmentarza wojennego w Białutach koło Iłowa – podkreśliła Katarzyna Lisiecka.

Posłuchaj rozmowy:

IPN STALE SIĘ ROZWIJA

Ostatnim gościem mobilnego studia Radia Gdańsk był dr Marek Szymaniak, dyrektor gdańskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej. W rozmowie z Marzeną Bakowską-Olszowy podsumował wszystkie prowadzone dzisiaj w instytucie dyskusje, wskazując, czym konkretnie się zajmuje.

Dr Marek Szymaniak (fot. Radio Gdańsk/Małgorzata Odyniec)

– Instytut Pamięci Narodowej funkcjonuje już 25 lat i stale się rozwija. Dostosowujemy swoją aktywność do współczesnych wyzwań edukacyjnych, naukowych i wszelkich innych, związanych z budowaniem w Polakach przywiązania do wartości takich jak wolność, niepodległość, suwerenność. Nasz instytut funkcjonuje w pionie edukacyjnym i naukowym, a także w pionie zajmującym się prowadzeniem śledztw. IPN to również archiwum, które jest szeroko otwarte na odbiorcę, pokazuje jak ważnym dziedzictwem kulturowym jest opieka nad dokumentacją, która dotyczy historii Polski – zaznaczył dr Szymaniak.

Posłuchaj rozmowy:

raf/mk