Joanna Wilengowska za esej „Król Warmii i Saturna”, Anouk Herman za tom poetycki „Silesian Gothic”, Elżbieta Łapczyńska za prozę „Mowa chleba” oraz Agnieszka Kowaluk za przekład „Danych osobowych” Elfriede Jelinek zostały laureatkami 20. edycji Nagrody Literackiej Gdynia – ogłoszono w piątkowy wieczór.

Ogłoszenie zwycięskich nazwisk odbyło się w piątek podczas gali w Teatrze Muzycznym im. Danuty Baduszkowej w Gdyni. Nagroda – od lat w gronie najważniejszych literackich trofeów w Polsce — poprzez decyzje kapituły pod kierownictwem dr hab. Doroty Kozickiej tradycyjnie już honoruje teksty w czterech kategoriach: esej, poezja, proza i przekład na język polski.

Tegoroczne laureatki otrzymały charakterystyczne Kostki Literackie oraz nagrody finansowe w wysokości 50 tysięcy złotych.

KATEGORIA „PROZA”

W kategorii prozatorskiej laureatką została Elżbieta Łapczyńska, autorka powieści „Mowa chleba” (Wydawnictwo AGORA Warszawa 2024).

– Elżbieta Łapczyńska w swojej drugiej powieści przenosi czytelnika do Rumunii lat osiemdziesiątych: świata brutalnego reżimu, w którym dzieci i kobiety stają się ofiarami systemowej przemocy. Autorka tworzy opowieść niepokojącą, pełną metafor i nieprawdopodobnych wytworów wyobraźni, a zarazem boleśnie realistyczną. Powieść rezygnuje jednak z łatwych wzruszeń, zamiast tego poraża siłą literackiego obrazu i bezkompromisową diagnozą – uznali jurorzy, „Mowa chleba” to historia sierocińca, w którym los jednostki ginie w cieniu instytucji. To druga powieść autorki „Bestiariusza nowohuckiego”.

POEZJA

Wśród nominowanych tomików poetyckich nagrodzono „Silesian Gothic” Anouk Herman (wydawnictwo Girls and Queers to the Front, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski Warszawa 2024).

– Tom Anouk Herman to poetycka podróż w krajobrazy Śląska i jego rekwizytów, emblematów i punktów charakterystycznych, przefiltrowanych przez queerową i feministyczną wrażliwość. To poezja, która sięga po obrazy ruin, poprzemysłowych przestrzeni i zapomnianych miejsc, by przekształcić je w mapę nowych doświadczeń. Herman tworzy język pełen oporu i emancypacji, w którym tradycja spotyka się z wyobraźnią przyszłości. W efekcie powstał zbiór odważny, eksperymentalny i wielowymiarowy, w którym Śląsk staje się terenem nowej symboliki, wolnym od narzuconych schematów – napisano w uzasadnieniu decyzji jury.

NAGRODA W KATEGORII „ESEJ”

Laureatką 20. Nagrody Literackiej Gdynia w kategorii eseistycznej została Joanna Wilengowska za tom „Król Warmii i Saturna” (Wydawnictwo Czarne Wołowiec 2024).

– Książka Joanny Wilengowskiej to próba zachowania pamięci o skomplikowanej tożsamości warmiackiej poprzez pryzmat osobistej historii odchodzącego ojca. Esej prowadzi czytelnika przez wspomnienia, splątane z losami regionu naznaczonego stratą, wykluczeniem i nieustannymi zmianami granic. Książka staje się zarazem portretem rodzinnym, dokumentem o losach przesiedleńców i kroniką miejsca, w którym przeszłość nie daje o sobie zapomnieć. Wilengowska nie szuka łatwych odpowiedzi – rekonstruuje to, co zostało zapomniane, przemilczane, wyparte. W efekcie powstał esej o pamięci, która nie pozwala odejść i o tożsamości, którą trzeba mozolnie odzyskiwać z fragmentów – uznali jurorzy.

PRZEKŁAD

W kategorii translatorskiej nagrodzono Agnieszkę Kowaluk za przekład na język polski „Danych odosobowych” Elfriede Jelinek (Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2024).

– Monumentalny i wymagający formalnie, intelektualnie i językowo monolog Elfriede Jelinek, w polskim przekładzie Agnieszki Kowaluk zyskuje nową energię. To proza rozpięta między żarliwym protestem a językowym eksperymentem, naszpikowana grami słownymi, filozoficznymi odniesieniami i rytmem, który nie daje wytchnienia. Tłumaczenie Kowaluk oddaje wszystkie niuanse tej niełatwej materii – zarówno gwałtowny rytm frazy, jak i ironię, sarkazm czy otwartą polemikę z tradycją literacką i filozoficzną. To przekład, który pozwala czytelnikowi doświadczyć w polszczyźnie intensywności i wielogłosowości oryginału – napisało jury w uzasadnieniu swej decyzji.

CZTERY DWUTYGODNIOWE REZYDENCJE LITERACKIE

W związku z obchodzoną w tym roku 20. rocznicą Nagrody Literackiej Gdynia kapituła przyznała również cztery dwutygodniowe rezydencje literackie, dzięki którym uhonorowane nimi autorki będą mogły poświęcić się pracy twórczej w mieście. Wybrano je spośród tegorocznych nominowanych do Nagrody. Są to: tłumaczka Barbara Jaroszuk, pisarki Agnieszka Jelonek i Weronika Kostyrko oraz poetka Agata Puwalska.

Gala Nagrody Literackiej Gdynia była kulminacyjnym punktem festiwalu Miasto Słowa, odbywającego się w dniach 25–31 sierpnia 2025 roku. Jubileuszowa edycja wydarzenia poświęcona jest refleksji nad polską literaturą ostatnich dwóch dekad. W ramach festiwalu publiczność ma okazję spotkać się z nominowanymi do nagrody twórcami i uczestniczyć w licznych wydarzeniach literackich.

PAP/ua