Pierwsza w Polsce zwrotnica kolejowa ogrzewana geotermią działa na stacji w Słupsku. Pionierska instalacja została skonstruowana w Zakładzie Automatyki i Urządzeń Pomiarowych AREX. Wszystkie  instalacje ogrzewania rozjazdów w Polsce działają wyłącznie z wykorzystaniem energii z sieci elektrycznej. W tym przypadku po raz pierwszy wykorzystano energię z odnawialnego źródła. Rozjazd kolejowy musi być odśnieżony nawet podczas opadów śniegu.  W tym celu powszechnie stosuje się elektryczne ogrzewanie rozjazdów. Zakład Automatyki Urządzeń Pomiarowych AREX wyprodukował model instalacji grzewczej opartej na pompie ciepła. To nowe rozwiązanie, do tej pory niestosowane w polskim kolejnictwie. Na świecie, głównie w Europie, systemy geotermalnego ogrzewania rozjazdów funkcjonują od kilku lat. Jednak zakres ich zastosowania jest jak na razie wciąż marginalny w porównaniu z dotychczas stosowanymi systemami ogrzewania rozjazdów: elektrycznym, gazowym czy wodnym z pieców na olej opałowy.

Prototypowe rozwiązanie zastosowane zostało na rozjeździe badawczym na stacji kolejowej Słupsk. Jest pod stałym nadzorem. Pomiary i badania  prowadzone są podczas wizyt terenowych, a także w sposób zdalny poprzez platformę internetową.  W audycji rozmawiamy z członkiem zarządu, dyrektorem operacyjnym firmy AREX Tomaszem Budą, który mówi że prototypowy model działał bardzo dobrze. Skutecznie wytapia śnieg z rozjazdów. Jedną ze specjalizacji firmy jest automatyka ogrzewania rozjazdów. Klasyczne, ogrzewane elektrycznie, instalacje dostarczone przez AREX działają na 7 tysiącach rozjazdów w Polsce.

Polskie Linie Kolejowe PKP wykorzystują ponad 40 000 rozjazdów kolejowych. 18 000 z nich wyposażonych jest w urządzenia elektrycznego ogrzewania rozjazdów, które rocznie przyczyniają się do emisji 32 500 ton dwutlenku węgla. 70% urządzeń stosowanych w PKP jest sterowanych ręcznie, bądź zastosowane w nich zostały wyeksploatowane automaty pogodowe.  Szacuje się, że czas grzania w starych systemach wynosi około 300 – 350 godzin w sezonie. Podczas, gdy w nowoczesnych i zautomatyzowanych systemach czas ten jest o połowę krótszy.  Ale tych nowoczesnych urządzeń jest tylko 30%.

Gdyby geotermalne ogrzewanie wykorzystać do wszystkich rozjazdów w Polsce, to zmniejszyłoby się zużycie energii elektrycznej. W sezonie – o około 14GWh. Oszczędność zużytej energii przy wykorzystaniu geotermii wynosi około 30%, ale wartość ta może dojść nawet do 50%. Mniej zanieczyszczeń trafiałoby do atmosfery – dwutlenku węgla o ponad 11 000 ton.  I w końcu mniejsze by było zużycie węgla – o 7 000 ton.

Skąd te oszczędności? Zastosowana pompa ciepła pozwala na uzyskanie 2/3 energii cieplnej zgromadzonej w ziemi, czyli „za darmo”.

Jeżeli jest tyle korzyści, to dlaczego rozwiązanie to nie jest stosowane na szeroką skalę?  Nie bez znaczenia są sprawy finansowe. Koszt instalacji geotermalnej jest trzykrotnie wyższy od instalacji klasycznej. Dużym problemem jest też wiercenie w pobliżu czynnej sieci trakcyjnej. Dodatkowym utrudnieniem przy szybkim wdrażaniu nowych technologii w infrastrukturze kolejowej, w tym stosowania odnawialnych źródeł energii, jest formalny wymóg stosowania tylko dopuszczonych przez PKP urządzeń i systemów. W przypadku projektu GOR ten proces dopuszczenia jeszcze trwa.