10 lutego 1920 roku generał Józef Haller wrzucając platynowy pierścień w fale morza dokonał aktu symbolicznych zaślubin Polski z Bałtykiem. Julian Fałat, który był uczestnikiem tej uroczystości, stworzył jeszcze w tym samym roku dzieło, upamiętniające tą niezwykle ważną dla historii kraju chwilę. Obraz artysty „Zaślubiny Polski z morzem” będzie można podziwiać w Galerii Morskiej Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku.

– Dołączając do swej kolekcji „Zaślubiny Polski z morzem” nasze Muzeum wzbogaciło się o dzieło wyjątkowe – mówi dr inż. Jerzy Litwin, dyrektor Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku. – Dziś przywracamy kulturze narodowej obraz długo pozostający w zapomnieniu, który z uwagi na rangę autora, należącego do ścisłej czołówki polskich malarzy, jak też na przedstawioną tematykę, jest zabytkiem najwyższej próby. Jesteśmy bardzo szczęśliwi, że po wielu miesiącach żmudnych prac konserwatorskich możemy zaprezentować dzieło gościom Muzeum, tym bardziej, że jego prezentacja zbiega się z ważną rocznicą.

ZAPOMNIANE DZIEŁO

Obraz Juliana Fałata „Zaślubiny Polski z morzem” przez wiele dziesięcioleci pozostawał w zapomnieniu. Dzieło znajdowało się w rękach prywatnych, nie pojawiało się na wystawach i było nieznane szerszej publiczności. W publikacjach poświęconych twórczości Juliana Fałata widnieją jedynie suche wzmianki, że namalował on obraz poświęcony Zaślubinom, ale nic nie wspominano o technice, skali ani losach tego dzieła. Dlatego kiedy w czerwcu 2015 roku pojawiło się ono w ofercie jednego ze stołecznych domów aukcyjnych, Muzeum podjęło energiczne starania o pozyskanie go do zbiorów, co udało się dzięki dotacji celowej przyznanej przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W ten sposób odzyskano dla kultury narodowej niezwykłe i unikatowe dzieło.

JEDEN Z NIELICZNYCH ORYGINALNYCH WIZERUNKÓW

Monumentalna kompozycja przedstawia widziane od strony morza zamarznięte wody zatoki, nabrzeża w porcie w Pucku i zebranych tam uczestników uroczystości: dostojników cywilnych i wojskowych, oddziały kawalerii i tłum cywilów. Ponad zgromadzonymi powiewa biało-czerwona flaga. Całą scenę zdają się obserwować wyłaniające się z wody na pierwszym planie mityczne bóstwa morskie – Neptun i Salacja.

– Pomimo akcentów symbolicznych obraz wiernie odzwierciedla rzeczywisty przebieg uroczystości Zaślubin – zauważa Liliana Giełdon, kierownik Działu Sztuki Marynistycznej NMM, podkreślając, że fakt, iż Julian Fałat osobiście uczestniczył w wydarzeniu, przydaje obrazowi szczególnych walorów dokumentalnych i historycznych. – Artysta towarzyszył generałowi Józefowi Hallerowi w podróży koleją z Torunia na Wybrzeże, a także stworzył dyplom upamiętniający Zaślubiny – dodaje Liliana Giełdon.

CENNY EKSPONAT

Obraz „Zaślubiny Polski z morzem” jest niewątpliwie najważniejszym elementem gromadzonego w Narodowym Muzeum Morskim zbioru zabytków związanych z tą uroczystością, do którego należy m.in. dedykowana gen. Józefowi Hallerowi akwarela Juliana Fałata, przedstawiająca pierwszą przejażdżkę generała po polskim morzu, która miała miejsce 11 lutego 1920 w Wielkiej Wsi oraz akwarele Henryka Uziembły – także uczestnika puckiej ceremonii.

KONSERWACJA

Obraz wymagał gruntownej konserwacji. Pomimo dawnego dublażu (wzmocnienie obrazu poprzez podklejenie drugą warstwą płótna) powierzchnia obrazu była mocno sfalowana, z licznymi wgnieceniami. Dawne uzupełnienia konserwatorskie warstwy malarskiej zmieniły kolor i sprawiały wrażenie pożółkłych zaplamień. – Na podstawie oględzin można było wnioskować, że obraz uległ w pewnym momencie częściowemu zalaniu – zaznacza dr Monika Jankiewicz-Brzostowska z Działu Sztuki Marynistycznej NMM. – Trudna i czasochłonna konserwacja obejmowała, oprócz oczyszczenia lica, usunięcie starego dublażu i zmienionych kolorystycznie uzupełnień konserwatorskich, wyprostowanie podobrazia i jego dublaż na nowe płótno oraz nałożenie nowych uzupełnień konserwatorskich, zestrojonych barwnie z zachowaną oryginalną warstwą malarską.

Żmudne przedsięwzięcie uwieńczone zostało sukcesem i od dziś oglądać możemy przywrócone do dawnej świetności monumentalne płótno Juliana Fałata. „Zaślubiny Polski z morzem” są prezentowane zwiedzającym w Galerii Morskiej Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku od 8 lutego 2017 roku.

hb