– Każde święta są związane z symbolami. Otaczanie się nimi, tworzy specyficzny nastrój. Czasami umyka nam jednak ich znaczenie – uważa entolog z Wydziału Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach dr Grzegorz Odoj. Symbolem jednoznacznie chrześcijańskim jest uosabiający Jezusa Baranek Paschalny, ale już w przypadku innych, nieodłącznych składników święconki – jajek czy też zajączka – sprawa jest bardziej złożona.

– Każde święta są związane z symbolami, z rekwizytami, otaczanie się nimi w przestrzeni nas otaczającej tworzy specyficzny nastrój tych świą” – powiedział dr Odoj. Jak mówił, część symboli Wielkanocy wywodzi się ze zwyczajów proweniencji starosłowiańskiej, potem dopiero pojawiła się ich interpretacja chrześcijańska. – Wiele tych dawnych rekwizytów, symboli pozostało do dziś, chociaż ma inny wymiar, inne znaczenie, a niejednokrotnie ich znaczenie symboliczne nam umyka – dodał.

JAJKA ZABRONIONE

– Jajko jednoznacznie nam się kojarzy ze świętami wielkanocnymi w formie pisanki, ale pamiętajmy, że jeszcze 200 lat po wprowadzeniu chrześcijaństwa, kościół zabraniał spożywania w okresie świąt wielkanocnych jajek, dopatrując się, poniekąd słusznie, we wszelkich działaniach związanych z jajkami, praktyk magicznych – opowiadał dr Odoj.

– Jajko uchodziło kiedyś za bardzo mocny apotropeion, czyli przedmiot, chroniący przed złem i chorobami. Długo utrzymywało się przekonanie, że, wpatrując się w jajko, można przerzucić na nie wszelkie schorzenia, potem należało je zostawić na rozstaju dróg. Jeśli ktoś znalazł tam jajko, nigdy go nie podnosił – dodał.

TYLKO NA CZERWONO

Kiedy, jak mówił naukowiec, kościół zezwolił na to, by jajka spożywano, wprowadzono zwyczaj ich święcenia. Pierwotnie jajka były kraszone tylko na kolor czerwony.

– Czerwień to kolor krwi, esencji życia, odrodzenia. To oczywiste nawiązanie do zwycięstwa Chrystusa nad śmiercią. Kolor czerwony w wielu kulturach ma podobne znaczenie, to kolor walki, zwycięstwa, triumfu, władzy królewskiej. Chrystus pokazywany jest w wyobrażeniach ikonograficznych nad otwartym grobem, z czerwoną chorągwią, w szkarłatnym, królewskim płaszczu – przypomniał etnolog.

ZAJĄC OD PŁODNOŚCI

Zając jest symbolem zdecydowanie świeckim, postać ta towarzyszyła obchodom Wielkanocy, szczególnie w tych regionach Polski, gdzie oddziaływała kultura germańska – na Górnym Śląsku, w Wielkopolsce, na Mazurach.

– Jest tu związek ze starogermańską boginią płodności i przyrody Ostarą, którą sobie wyobrażano, jako piękną kobietę w otoczeniu zielonej, rozkwitającej przyrody, różnych kurek, zajączków, ale często też z głową zająca. Zając bowiem, to symbol płodności, symbol rozwijającego się życia, jurności – tłumaczył dr Odoj.

PAP/mk