Cykl audycji i debata na temat Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża na antenie Radia Gdańsk. Razem z Instytutem Pamięci Narodowej zapraszamy do podróży w czasie, mającej uzmysłowić, jak wielki wpływ działalność grupy kilkunastu odważnych, niezwykłych osób miała na powstanie ruchu „Solidarności”.
29 kwietnia 1978 roku Radio Wolna Europa podało informację o powstaniu Komitetu Założycielskiego Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża. Wokół idei wolnej, niezależnej od państwa PRL działalności związkowej, skupiło się grono niezwykłych osób, połączonych wspólną chęcią obrony przed niesprawiedliwością i represjami władzy ludowej. Dzisiaj nie mamy wątpliwości, że działalność WZZ Wybrzeża w istotny sposób przyczyniła się do powstania ruchu „Solidarności”, największej siły społecznej XX wieku.
Czy jednak potrafimy wymienić nazwiska ludzi, którzy pomimo ryzyka, potrafili upomnieć się o prawa innych? Czy znamy postulaty, formułowane w opozycyjnym „Robotniku Wybrzeża”, a które wciąż są aktualne w wymiarze praw człowieka, obywatela i pracownika? Czy znamy skalę inwigilacji i zakulisowych działań Służby Bezpieczeństwa, która jednak w konsekwencji w końcówce lat 80-tych nie potrafiła odizolować wpływu wolnej myśli na społeczeństwo nie tylko Wybrzeża, ale i całej Polski.
DEBATA NA ŻYWO
W środę 27 kwietnia o godz. 18:00 w Studiu Koncertowym im. Hajduna odbyła się na żywo – a więc niezwykle aktualna – debata o WZZ Wybrzeża z udziałem historyków. W obecności zaproszonych do studia działaczy WZZ Wybrzeża dyskutowali prof. Sławomir Cenckiewicz – dyrektor Wojskowego Biura Historycznego i doradca prezesa IPN ds. naukowych, dr Paweł Warot – dyrektor Oddziału IPN w Gdańsku oraz dr Adam Chmielecki, prezes Radia Gdańsk. Dyskusję poprowadzi redaktor Michał Pacześniak.
Relacja z debaty >>>TUTAJ.
„ONI RUSZYLI LAWINĘ”
Niezwykłą, barwną opowieść o tych czasach, a także niezależnej działalności , która zaowocowała solidarnościowym zrywem milionów Polaków, Radio Gdańsk przybliży swoim słuchaczom także w cyklu audycji Marzeny Bakowskiej „Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża. Oni ruszyli lawinę”, które emitowane będą na naszej antenie od 24 do 29 kwietnia o godzinie 10:45 i 17:45. Olbrzymim walorem audycji jest fakt, że o działalności WZZ Wybrzeża opowiadają sami twórcy i uczestnicy tego ruchu. Ich wypowiedzi z perspektywy lat i późniejszych wydarzeń wydają jeszcze ciekawsze, a dla nich samych – bardziej świadome i refleksyjne.
Audycje powstały we współpracy z Oddziałem Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku.
25.04.2022 r., 10:45
„Rola Radia Wolna Europa w działalności WZZ Wybrzeża”
Dzięki Radiu Wolna Europa ludzie dowiadywali się, co dzieje się w Polsce, bowiem ówczesne media relacjonowały tylko to, co rządząca krajem Polska Zjednoczona Partia Robotnicza chciała przekazać. RWE ogłosiło powstanie WZZ Wybrzeża. To był niejako „konstytucyjny” akt, który potwierdzał inicjatywę Krzysztofa Wyszkowskiego.
W audycji o Radiu Wolna Europa opowiadają: Joanna Duda Gwiazda, Andrzej Gwiazda i Krzysztof Wyszkowski.
25.04.2022 r., 17:30
„Edwin Myszk, czyli agent wśród działaczy WZZ Wybrzeża”
Władze Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej pilnie śledziły rodzącą się w latach 70. XX wieku opozycję. Wprowadzano w szeregi ludzi myślących prodemokratycznie agentów, aby mieć kontrolę nad tym, co dzieje się wśród opozycjonistów i destabilizować jej działania. Tak też stało się z Wolnymi Związkami Zawodowymi Wybrzeża. Agent Edwin Myszk na tyle zasymilował się z ich działaczami, że znalazł się nawet w komitecie założycielskim związków po rezygnacji Antoniego Sokołowskiego. Udało się jednak zdemaskować i usunąć wroga.
O tych wydarzeniach w audycji opowiadają: Joanna Duda Gwiazda, Andrzej Gwiazda, Bogdan Borusewicz, Krzysztof Wyszkowski i Błażej Wyszkowski.
26.04.2022 r., 10:45
Działalność oświatowa WZZ Wybrzeża
Lata 70. XX wieku w Polsce były na początku okresem polepszenia warunków życia. Edward Gierek, który przejął władzę po masakrze robotników w grudniu 1970 r. na Wybrzeżu, zaciągnął kredyty. Zaczęły pojawiać się towary w sklepach, budowano mieszkania. W połowie tej dekady gospodarka załamała się i pogorszyła się sytuacja robotników. Właśnie w tym momencie zaczęła intensywniej działać opozycja.
Jednym z głównych celów Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża było mówienie prawdy o ówczesnej rzeczywistości. Takie edukacyjne działania realizowano między innymi przez kolportaż ulotek. Z drugiej strony opozycja uczyła robotników, jak mogą walczyć o swoje prawa. W tym swoją pomoc okazywał specjalista z zakresu prawa pracy, późniejszy prezydent Rzeczpospolitej Polskiej, Lech Kaczyński.
W audycji działalności oświatowej WZZ Wybrzeża opowiadają: Andrzej Bulc, Jan Karandziej, Janusz Satora, Lech Zborowski, Joanna Duda Gwiazda, Andrzej Gwiazda.
26.04.2022 r., 17:30
Represje wobec działaczy WZZ Wybrzeża na przykładzie Błażeja Wyszkowskiego
Większość działaczy WZZ Wybrzeża pozostawała w ukryciu. Były jednak osoby znane Służbie Bezpieczeństwa, które w związku ze swą opozycyjną postawą były represjonowane. Jedną z nich był Błażej Wyszkowski, brat założyciela WZZ Wybrzeża Krzysztofa Wyszkowskiego. Został aresztowany pod pretekstem pobicia milicjantów, kiedy stanął w obronie Anny Młynik.
W audycji oddajemy głos działaczom związku: Błażejowi Wyszkowskiemu, Janowi Karandziejowi, Joannie Dudzie Gwiazda i Andrzejowi Gwieździe.
27.04.2022 r., 10:45
Tajemnicza śmierć działacza WZZ Wybrzeża Tadeusza Szczepańskiego
Tadeusz Szczepański, jako 19-letni mechanik samochodowy, w 1979 roku przyłączył się do Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża. Był w tak zwanej grupie ze Stogów, czyli osób mających kontakt z Lechem Wałęsą. Szczepański kolportował prasę niezależną i ulotki, w grudniu 1979 współorganizował niezależne obchody Grudnia ’70. Miesiąc później zaginął w tajemniczych okolicznościach. W marcu 1980 roku jego nagie, okaleczone ciało wyłowiono z Kanału Na Stępce przy przepompowni ścieków na Ołowiance.
W audycji o Tadeuszu Szczepańskim występują: jego matka Cecylia Szczepańska, Andrzej Gwiazda, Bogdan Borusewicz i Andrzej Kołodziej.
27.04.2022 r., 17:30
Przygotowanie strajku 1980 roku przez działaczy WZZ Wybrzeża
Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża zainspirowały i zorganizowały strajki w sierpniu 1980 r. na Wybrzeżu, w tym ten najważniejszy – w gdańskiej stoczni. Jego pretekstem było zwolnienie z pracy działaczki WZZ Anny Walentynowicz. Strajkujący zainspirowani przez WZZ przygotowali postulat o powstaniu niezależnej reprezentacji pracowników. Efektem było powołanie do życia Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”, do którego zapisało się 10 milionów Polaków.
W audycji o przygotowaniach do strajku i jego organizacji opowiadają działacze Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża: Anna Walentynowicz, Joanna Duda Gwiazda, Andrzej Gwiazda, Andrzej Kołodziej, Błażej Wyszkowski, Jan Karandziej, Bogdan Borusewicz, Tomasz Wojdakowski i Maciej Miatkowski.
28.04.2022 r., 10:45
Pismo wydawane przez WZZ Wybrzeża „Robotnik Wybrzeża”
28.04.2022 r., 17:35
Obchody rocznic Grudnia ’70
Jednym z najważniejszych działań Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża było upamiętnianie ofiar masakry robotników w grudniu 1970 roku na Wybrzeżu. Dla wielu osób szok wywołany strzelaniem do bezbronnych ludzi na ulicach stał się momentem przełomowym i spowodował zaangażowanie się w opozycję antykomunistyczną. Jeszcze przed powstaniem związków – w 1977 roku – zorganizowano po raz pierwszy złożenie wieńców przed stoczniową bramą. Te obchody były kontynuowane w 1978 i 1979 r. Po Sierpniu, czyli 16 grudnia 1980 r., odsłonięto w Gdańsku Pomnik Poległych Stoczniowców.
W audycji wykorzystujemy wspomnienia: Anny Walentynowicz, Jana Karandzieja, Andrzeja Kołodzieja, Bogdana Borusewicza i Andrzeja Bulca.
29.04.2022 r., 10:45
Podpisanie deklaracji założycielskiej 29 kwietnia 1978 r.
Na pomysł powołania Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża wpadł Krzysztof Wyszkowski. Początkowo swoją inicjatywą podzielił się tylko z Bogdanem Borusewiczem. Dopiero po kontakcie z opozycjonistami w Warszawie, zapytał o zgodę na podpis pod deklaracją założycielską spawacza okrętowego Antoniego Sokołowskiego i inżyniera Andrzeja Gwiazdę. Powołanie WZZ Wybrzeża ogłosiło Radio Wolna Europa.
Dlaczego w Gdańsku udało się to, co nie udało się na Śląsku? Co dawało pewność, że powołanie organizacji się uda? O tym w audycji opowiadają: Krzysztof Wyszkowski, Bogdan Borusewicz, Joanna Duda Gwiazda i Andrzej Gwiazda.
29.04.2022 r., 17:35 Rola Anny Walentynowicz w Wolnych Związkach Zawodowych Wybrzeża
Pani Ania – tak najczęściej mówili o suwnicowej z gdańskiej stoczni młodzi działacze Wolnych Związków Zawodowych. Podkreślali, że Anna Walentynowicz była dla nich jak matka. Otaczała serdecznością, udzielała pomocy. W jej niewielkim mieszkaniu w Gdańsku Wrzeszczu przyszły prezydent Lech Kaczyński szkolił robotników z prawa pracy, ale tu także toczyły się rozmowy o historii Polski i warunkach życia w latach 70. XX wieku. Tu robotnicy opowiadali jak są traktowani w pracy. Anna Walentynowicz odegrała jedną z kluczowych ról w czasie strajku w sierpniu 1980 roku.
W audycji przypominamy wypowiedzi: Anny Walentynowicz, Jana Karandzieja, Mariusza Muskata, Lecha Kaczyńskiego, Krzysztofa Wyszkowskiego i Bogdana Borusewicza.
JSk/mk
