Podczas wtorkowej gali w pałacu na Wyspie wręczono nagrody Ambasador Polskiej Historii, których laureatami są działacze promujący polską historię poza granicami Polski. „Dziękujemy, że jesteście ambasadorami polskiej historii” – powiedział wiceprezes IPN dr Mateusz Szpytma.

Wiceprezes IPN przypomniał, że miejsce wręczania nagród IPN było świadkiem historii, w tym takich wydarzeń, jak upadek I Rzeczypospolitej, wybuch powstania listopadowego i zagłada Warszawy w latach 1944-1945.

– Wystarczy tylko wyjść z tego pałacu, parku i zobaczyć tablice poświęcone żołnierzom Armii Krajowej. Taka jest polska historia – piękna, tragiczna i okrutna. To, że jesteśmy tu razem pokazuje, że jesteśmy w stanie podnieść się z najtrudniejszych okoliczności i porażek. Chcemy, aby o tych aspektach polskiej historii mówiono i znano ją na świecie – podkreślił.

POLACY NIE MUSZĄ WSTYDZIĆ SIĘ SWOJEJ HISTORII

Dodał, że promowaniem polskiej historii nie mogą zajmować się wyłącznie instytucje państwowe i polska dyplomacja, bo efekt ich działalności nie byłby taki, gdyby nie osoby i instytucje, które dziś zostaną wyróżnione.

– Polacy mają taką historię, której nie muszą się wstydzić i chcemy się nią dzielić dzięki państwa pomocy. Dziękujemy, że jesteście ambasadorami polskiej historii – powiedział, zwracając się do laureatów.

ANNA MARIA ALWAST

W imieniu wyróżnionej pośmiertnie działaczki Polonii Kanadyjskiej Anny Marii Alwast nagrodę odebrał jej mąż Krzysztof. Alwast pełniła funkcję sekretarza generalnego Kongresu Polonii Kanadyjskiej i prezesa Fundacji im. Adama Mickiewicza w Kanadzie. Starała się przywracać pamięć o utraconej ojczyźnie – Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej. Wraz z mężem badała losy rodzin sybiraków oraz bliskich ofiar zbrodni katyńskiej osiedlonych w Kanadzie. Praca zaowocowała dwutomową monografią.

Anna Alwast wspierała budowę pomników, ufundowała wiele tablic pamiątkowych, współpracowała z organizacjami charytatywnymi, zajmowała się opieką nad grobami polskich weteranów w Toronto i uczestniczyła w uroczystościach patriotycznych. Dzięki swojemu zaangażowaniu starała się wzmacniać więzi Polonii z ojczyzną, upowszechniać polską historię i kulturę w Kanadzie. Zmarła nagle w październiku 2021 r. w Gdańsku.

– Bardzo serdecznie dziękuję w imieniu mojej żony. Bardzo kochała Polskę oraz Kanadę i zostawiła trwały ślad w obu tych krajach – podkreślił mąż Anny Alwast.

GRZEGORZ TYMIŃSKI

Działalność w Stanach Zjednoczonych prowadzi także Grzegorz Tymiński, założyciel i prezes Stowarzyszenia „Pamięć” w Stanach Zjednoczonych oraz redaktor naczelny portalu internetowego Pamiec.us. Z jego inicjatywy w Doylestown w Pensylwanii wybudowano pomnik Żołnierzy Niezłomnych, zorganizowano Forum Polonijne i przeprowadzono akcję „Pamiętaj o weteranach”, podczas której groby polskich weteranów zostały uporządkowane i udekorowane biało-czerwonymi wstążkami.

Stowarzyszenie „Pamięć”, dzięki przywracaniu pamięci o żołnierzach niezłomnych i upamiętnianiu bohaterów, weteranów i emigrantów politycznych przebywających w Stanach Zjednoczonych umacnia świadomość historyczną wśród Polonii w USA i w Kanadzie.

Prowadzi również działania edukacyjne wśród uczniów polskich szkół sobotnich. Organizuje spotkania, na których opowiada o historii Polski, m.in. o żołnierzach podziemia niepodległościowego, bł. ks. Jerzym Popiełuszce, ofiarach stanu wojennego, zbrodni katyńskiej, rzezi wołyńskiej i obławie augustowskiej.

Odbierając nagrodę, powiedział, że inspiracją dla jego działalności są doświadczenia jego przodków i bohaterów polskiej historii, m.in. ks. Jerzego Popiełuszki.

– Wśród nich jest także najstarszy brat mojej mamy Stanisław Konopka – żołnierz wyklęty zamordowany przez komunistycznych zdrajców 8 marca 1946 r. Do tej pory nie został odnaleziony. Trzecią osobą jest mój wujek Piotr Konopka – więzień niemieckich obozów pracy i koncentracyjnych, który zmarł jako wolny człowiek 7 maja 1945 r. Dopiero po siedemdziesięciu latach, dzięki Centrum Informacji o Ofiarach II Wojny Światowej rodzina poznała jego losy i mogła złożyć kwiaty na jego grobie – powiedział. Dodał, że jego praca nie byłaby możliwa bez wsparcia IPN.

ARTUR SZULC

Wśród wyróżnionych jest również Artur Szulc, który od wielu lat działa w Szwecji na rzecz upamiętniania historii Polaków. Jego książki, artykuły i wykłady online przygotowywane we współpracy z Instytutem Polskim w Sztokholmie przyczyniają się do rozpowszechniania wiedzy o historii Polski wśród szwedzkich odbiorców, m.in. o wkładzie Polaków w zwycięstwo nad III Rzeszą, o Solidarności i obaleniu komunizmu w Europie, o powstaniu warszawskim czy o ratowaniu Żydów na ziemiach polskich pod niemiecką okupacją. Jego zaangażowanie w badania historyczne zostało uhonorowane w 2022 r. srebrną nagrodą BohaterON w kategorii „Pasjonat”.

– To dla mnie bardzo ważna nagroda, bo motywuje mnie do dalszej pracy. Teraz pracuję nad książką o Monte Cassino. Jest to więc impuls, aby ukazała się na osiemdziesiątą rocznicę bitwy – powiedział PAP.

Dodał, że jego książki są wydawane w największych szwedzkich wydawnictwach oraz popularnych czasopismach.

– Napisałem m.in. pierwszy w Szwecji artykuł o historii grupy Ładosia. To ważne, aby Szwedzi znali tę historię. Do tej pory nie mieli wiedzy o polskich sprawiedliwych – powiedział.

Zaznaczył, że całe życie spędził w Szwecji, gdzie jego rodzina wyjechała na tydzień przed wprowadzeniem stanu wojennego, gdzie odwiedzał wraz z rodzicami swoją babcię mieszkającą w tym kraju od lat siedemdziesiątych.

– Po 13 grudnia moja mama chciała wracać do Polski, ale babcia przekonała ją, że jej wnuki w Szwecji będą miały tu lepszą przyszłość – podkreślił.

JACEK FASTYN

Jacek Fastyn wyemigrował w latach osiemdziesiątych do Niemiec, a następnie do RPA. Tam nawiązał kontakt z Polonią i zaangażował się w pomoc na rzecz Polskiej Misji Katolickiej. Jego wysiłki skierowane były głównie na organizowanie wsparcia materialnego dla podziemnej Solidarności i na kultywowanie polskich tradycji i obyczajów. Od 1986 r. swoje zaangażowanie w życie społeczności polonijnej kontynuował w Republice Południowej Afryki. Wstąpił do Zjednoczenia Polskiego Vaal Triangle, które pomagało Polakom emigrującym do RPA, a także podtrzymywało świadomość narodową i kultywowało polskie święta i obyczaje.

W 2002 r. został członkiem założycielem Fundacji Dziedzictwa Polskiego w Afryce Południowej (FDP), której działalność ściśle wpisuje się w misję ustawową Instytutu Pamięci Narodowej. W 2000 r. został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

W rozmowie z PAP podkreślił, że nagrodę odbiera jako wyróżnienie dla Fundacji Dziedzictwa Polskiego w Afryce Południowej. Fundacja gromadzi, archiwizuje i digitalizuje dokumenty i inne archiwalia dokumentujące działalność Polonii południowoafrykańskiej. Wspiera także cyfryzację zbiorów i archiwum FDP oraz organizowanie wystaw.

– W RPA jest dużo pamiątek, szczególnie po polskich żołnierzach, którzy po II wojnie światowej osiedlili się w tym kraju oraz o dzieciach, które zostały tam ewakuowane ze Związku Sowieckiego – powiedział PAP.

Powiedział, że miesiąc temu FDP organizowała obchody osiemdziesiątej rocznicy przybycia do Południowej Afryki 500 dzieci. Ich uczestnikami była do dziś żyjąca piątka uczestników tamtych wydarzeń.

– Sama nagroda była dla mnie olbrzymim zaskoczeniem. Nie pracuję dla nich, ale dlatego, że czuję potrzebę przechowywania tego co polskie – powiedział PAP.

APULIJSKIE STOWARZYSZENIE POLSKO-WŁOSKIE I ZWIĄZEK POLAKÓW WE WŁOSZECH

Instytut Pamięci Narodowej wyróżnił również dwa stowarzyszenia łączące Polaków poza granicami – Apulijskie Stowarzyszenie Polsko-Włoskie i Związek Polaków we Włoszech. Polscy działacze w Apulii, regionie południowo-wschodnich Włoch, organizują kursy języka polskiego dla dzieci i dorosłych oraz spotkania integracyjne apulijskiej Polonii, podczas których uczestnicy poznają polską historię, literaturę i kulturę. Od siedmiu lat z inicjatywy Stowarzyszenia odbywa się coroczny Tydzień Kultury Polsko-Włoskiej, poświęcony prezentacji polskiej historii. Dzięki współpracy Stowarzyszenia z Instytutem Pamięci Narodowej i Muzeum Auschwitz-Birkenau w regionie zostały zaprezentowane wystawy o więźniach obozów zagłady, historii Solidarności i o pierwszej pielgrzymce Jana Pawła II do Polski.

Apulijskie Stowarzyszenie Polsko-Włoskie planuje kolejne inicjatywy, jak wystawy o polskim hymnie, pokazy filmów o historii Polski oraz upamiętnienie ofiar zbrodni katyńskiej i katastrofy smoleńskiej poprzez tablicę w Bari. We współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej w tym roku z okazji święta niepodległości zostanie pokazana wystawa „Zbrodnia katyńska 1940. Zagłada polskich elit” oraz film fabularny o Józefie Mackiewiczu „Czarny sufit”. Podczas VIII edycji Tygodnia Kultury Polsko-Włoskiej zaprezentowana zostanie wystawa IPN „Szlaki Nadziei. Odyseja Wolności”.

Związek Polaków we Włoszech od prawie 30 lat pielęgnuje polską tradycję i historię na ziemi włoskiej. Organizacja szczególnie hołduje historii i dokonaniom 2 Korpusu Polskiego, upamiętniając udział żołnierzy gen. Andersa w wyzwalaniu Włoch. W 70. rocznicę bitwy o Monte Cassino ZPwW przy wsparciu ambasady polskiej otworzył Muzeum Pamięci 2 Korpusu Polskiego przy Polskim Cmentarzu Wojennym na Monte Cassino. Wystawa stała muzeum przedstawia historię żołnierzy gen. Władysława Andersa.

AMBASADOR POLSKIEJ HISTORII

Nagroda IPN Ambasador Polskiej Historii stanowi kontynuację przyznawanej w latach 2015–2022 nagrody Świadek Historii dla osób i organizacji spoza Polski, zaangażowanych w pielęgnowanie polskiej pamięci historycznej, dbających o zachowanie, propagowanie i pogłębianie wiedzy o historii najnowszej naszego kraju oraz odkrywanie zapomnianych faktów czy osób zasłużonych dla polskiego narodu.

Nagroda może zostać przyznana instytucjom, organizacjom i osobom szczególnie zasłużonym dla upamiętniania historii narodu polskiego, których działalność jest zbieżna z ustawową działalnością Instytutu Pamięci Narodowej w obszarach edukacyjnym, naukowym i wydawniczym poza granicami kraju, w tym w środowiskach diaspory polskiej wszystkich krajów świata z wyłączeniem Rzeczypospolitej Polskiej. Kandydatów do nagrody mogą zgłaszać instytucje, organizacje i osoby fizyczne, dołączając zgodę kandydatów na zgłoszenie. Corocznie przyznawanych jest nie więcej niż sześć nagród.

PAP/aKa