Ustanowienie Międzynarodowego Dnia Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego to polska inicjatywa w UNESCO. Pojęcie niematerialnego dziedzictwa jest utożsamiane z pojęciem kultury ludowej, lecz wykracza poza nią – tłumaczy dr hab. Katarzyna Zalasińska, dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa.

– Idea ustanowienia Międzynarodowego Dnia Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego narodziła się w Narodowym Instytucie Dziedzictwa przy okazji dwóch istotnych jubileuszy, jakie obchodzimy w tym roku: dziesięciolecia krajowej listy niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz 20. rocznicy uchwalenia Konwencji UNESCO o ochronie niematerialnego dziedzictwa kulturowego – wskazuje dr Zalasińska.

– Obchody tak ważnych jubileuszy sprawiły, że patrzymy nie tylko na nasze dokonania, ale także w przyszłość. Niezwykle się cieszę, że mogłam być pomysłodawcą Dnia Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego, który od przyszłego roku będzie obchodzony na całym świecie. Dzięki staraniom stałego przedstawiciela RP przy UNESCO inicjatywa Polski przedstawiona w imieniu międzyregionalnej grupy państw, w której skład weszły między innymi Maroko, Panama, Korea Południowa czy Słowacja, została poparta łącznie przez 62 kraje. To nie tylko sukces wizerunkowy naszego kraju, ale także znaczący wkład w podkreślenie znaczenia Konwencji UNESCO – wyjaśnia ekspertka i dodaje, że na całym świecie świadomość znaczenia niematerialnego dziedzictwa wzrasta.

Czym jest niematerialne dziedzictwo kulturowe? – To przekazywane z pokolenia na pokolenie umiejętności, tradycje i praktyki, a także towarzyszące im przedmioty czy miejsca wzmacniające poczucie przynależności do grupy, społeczności lub wspólnoty – podkreśla specjalistka.

O DACIE

Międzynarodowy Dzień Niematerialnego Dziedzictwa będzie corocznie obchodzony 17 października – w dniu przyjęcia Konwencji UNESCO z 2003 roku w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

– Pojęcie niematerialnego dziedzictwa jest często błędnie utożsamiane wyłącznie z wąsko rozumianym pojęciem kultury ludowej. W rzeczywistości w jego zakres wchodzi o wiele więcej zjawisk. Na krajowej liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego znajdują się tak różnorodne wpisy, jak rusznikarstwo artystyczne tradycyjnej szkoły cieszyńskiej, język esperanto, gwara warmińska, flisackie tradycje w Ulanowie czy sokolnictwo – wyjaśnia dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa.

POLSKI AKCENT NA LIŚCIE

Dr Zalasińska przypomina, iż obecnie na wpis na listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO oczekuje polonez – polski taniec narodowy, dawniej nazywany tańcem dworskim. – Posiedzenie komitetu odbędzie się w grudniu i spodziewamy się pozytywnej decyzji – dodaje.

– Aktualnie pracujemy nad tym, aby na krajową listę trafił także tradycyjny orszak profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego, który z Collegium Maius ulicami Krakowa przechodzi do Auditorium Maximum 1 października, w dniu rozpoczęcia roku akademickiego. Na orszaku reprezentowany jest każdy z szesnastu wydziałów UJ, a każdy z profesorów idzie ubrany w togę w kolorze symbolizującym dany wydział – wskazuje.

WZMOCNIENIE WIZERUNKU POLSKI

Dr Zalasińska zaznacza, że przyjęcie decyzji rady wykonawczej o ustanowieniu Międzynarodowego Dnia Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego wzmacnia wizerunek Polski jako państwa zaangażowanego w promocję i ochronę dziedzictwa kulturowego.

Nasz kraj ratyfikował Konwencję w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa UNESCO w 2011 roku. Obecnie na Liście Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO znajduje się pięć polskich wpisów. Ostatni – dotyczący tradycji flisackich – został dokonany w grudniu 2022 roku.

– Fakt, że polską propozycję poparła tak duża liczba państw, pokazuje, jak potrzebna była to inicjatywa. Warto przypomnieć, że w kalendarzu UNESCO figuruje między innymi Międzynarodowy Dzień Zwalczania Nielegalnego Handlu Dobrami Kultury. Ochrona materialnych dóbr kultury jest niezwykle istotna, jednak dla nas ważne było pytanie, dlaczego dotychczas pomijano aspekty ochrony niematerialnego dziedzictwa, które ma ogromne znaczenie dla ochrony tożsamości oraz procesów integracji, oraz budowania dialogu na poziomie lokalnym, narodowym i międzynarodowym – podkreśla szefowa Narodowego Instytutu Dziedzictwa.

85 WPISÓW

Ratyfikowana przez Polskę Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego z 2003 roku nakłada na państwo polskie obowiązek inwentaryzacji jego przejawów. Krajowa lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego stanowi realizację wspomnianego wymogu.

We współpracy z Narodowym Instytutem Dziedzictwa od 2013 roku minister kultury i dziedzictwa narodowego prowadzi krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Na liście obecnie znajduje się 85 zjawisk prezentujących polskie dziedzictwo niematerialne. Pięć z nich wpisano na listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO.

PAP/kł