Aleksander Hall, Paweł Adamowicz, Maciej Kosycarz, prof. Małgorzata Książek-Czermińska, prof. Ewa Nawrocka, Ewa Dyk, Dariusz Podbereski, Krzysztof Skiba, Lech Parell, Marek Wałuszko, ks. Zbigniew Drzał, Grzegorz Grzelak. To tylko niektórzy z absolwentów I Liceum Ogólnokształcącego w Gdańsku, z którymi przez lata rozmawiał dr Jan Hlebowicz z Instytutu Pamięci Narodowej.

Spotykał się z absolwentami i nauczycielami, ale także badał dostępne dokumenty. Efektem jest książka „Z widokiem na stocznię. Szkoła w czasach komunizmu na przykładzie I LO w Gdańsku 1945–1989″. To nie tylko monografia szkoły, ale także pełna wspomnień, anegdot i zdjęć publikacja pokazująca wyjątkową instytucję wychowawczą.

Obecne I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Gdańsku („Jedynka”) jest jedną z najstarszych szkół średnich w Gdańsku. Powstała wkrótce po zakończeniu walk o miasto, 8 maja 1945 r., jako I Państwowe Gimnazjum i Liceum. Jak odkrywa przed czytelnikami autor – w pierwszych latach nauczyciele odwoływali się do idei wychowawczych działającego przed II wojną światową Gimnazjum Polskiego. Był to ważny ośrodek polskości w Wolnym Mieście Gdańsku. W pierwszych latach powojennych ogarniający Polskę stalinizm skutecznie zmienił także profil kształcenia i zapomniano o chlubnej tradycji.

„Jedynka” w czasach komunizmu kształciła jednak ludzi, którzy wpłynęli na losy nie tylko naszego regionu, ale także Polski. Na pewno sprzyjało temu położenie szkoły, czyli pobliże gdańskiej stoczni oraz miejsc, w których odwoływano się do tradycji niepodległościowych, np. Bazyliki Mariackiej i pomnika Jana III Sobieskiego.

Z autorem, dr Janem Hlebowiczem, na co dzień pracownikiem naukowym IPN, rozmawiała wkrótce po premierze książki Marzena Bakowska:

mp