W swojej historii stanowił element południowych murów obronnych Głównego Miasta Gdańska, był Dworem Miejskim, a w pewnym momencie także wozownią i stajnią dla koni. Pełnił funkcję siedziby szkoły fechtunku i równocześnie teatru, a w późniejszym okresie gościł widzów w kinie WATRA. 15 listopada minie 50 lat, od kiedy Dom Harcerza stał się stolicą pomorskich harcerzy Związku Harcerstwa Polskiego.

Pierwsze budynki gospodarcze Dworu Miejskiego wzniesiono w systemie murów obronnych Gdańska 700 lat temu. Na początku XIV wieku mieściły się tu wozownia i stajnia dla koni, a w następnym stuleciu obok wybudowano pomieszczenia na potrzeby szkoły fechtunku. Nowa Szkoła Fechtunku, zbudowana przez Jacoba van den Blocka, spełniała także funkcję teatru – na środku znajdowało się otwarte podwórze otoczone przez galerię dla publiczności, natomiast na przeciwległej ścianie mieściła się scena.

PO POŻARZE STAŁ SIĘ SIEDZIBĄ STRAŻY POŻARNEJ

Przez stulecia ulegał rozbudowie, tracąc znaczenie elementu miejskich fortyfikacji. W budynku mieściły się arsenał i mennica gdańska. W 1730 roku wyremontowano budynek po raz ostatni i do końca XVIII wieku popadał w ruinę. Po pożarze, który miał miejsce w czasie oblężenia Gdańska przez wojska francuskie w 1807 roku, zachowaną cześć – Basztę Narożną i stajnie – zaadaptowano na siedzibę miejskiej straży pożarnej. W trakcie II wojny światowej historyczne budynki uległy całkowitej dewastacji. Po wojnie funkcjonowały w nim warsztat samochodowy i zakład kamieniarski.

W 1962 roku z inicjatywą odbudowy Dworu Miejskiego wystąpili gdańscy instruktorzy harcerscy, na czele z hm. Tadeuszem Polakiem, ówczesnym dyrektorem gdańskiego oddziału Pracowni Konserwacji Zabytków. To jego imię nosi skwer przed Domem Harcerza mieszczący się przy ulicy Ogarnej.

Do prac porządkowych na terenie zdewastowanych zabudowań włączyli się też gdańscy harcerze. Akt erekcyjny odbudowy budynku pod dzisiejszy Dom Harcerza wmurowano w stopę fundamentową środkowej baszty przez Wojewodę Gdańskiego, Naczelnika ZHP i inicjatorów odbudowy 23 listopada 1964 roku. Wieloetapowa praca zakończyła się prawie sześć lat później, a klucze do budynku z rąk przewodniczącego Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Tadeusza Bejma odebrał ówczesny Komendant Chorągwi Gdańskiej – hm. Zenon Kuligowski.

Przewodniczący Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Tadeusz Bejm wręcza klucze do Domu Harcerza komendantowi chorągwi (fot. archiwum Chorągwi Gdańskiej)

NOWA EPOKA DLA BUDYNKU

Uroczystości otwarcia Domu Harcerza odbyły się 15 listopada 1970 roku i tym samym rozpoczęła się nowa epoka w obiekcie, któremu harcerze podarowali nowe życie.

W jego pomieszczeniach ulokowano cztery pracownie – nawigacyjno-szkutniczą, łączności, modelarstwa lotniczego i fotograficzno-filmową. W Domu Harcerza miało swój początek wiele inicjatyw artystycznych. „Za Murami” swoją działalność rozpoczęły zespół wokalny „Watra”, zespół muzyczny „Alert”, Klub Piosenki „Stajnia” i Harcerska Agencja Kulturalna „HAK”. Prawdopodobnie najbardziej znaną dla mieszkańców Gdańska częścią Domu Harcerza jest sala kinowa, która do dziś przyjmuje gości, ale przez wiele lat znana była jako Kino WATRA i Kino WATRA-SYRENA.

MIEJSCE WSPÓLNEJ PRACY HARCERZY

Dom Harcerza w Gdańsku jest miejscem spotkań i wspólnej pracy harcerzy i instruktorów nie tylko z województwa pomorskiego, a całej Polski. Swoją działalność prowadzi tu ceniona Szkoła Instruktorska Macierzysta Akademia Kształcenia, której instruktorzy stanowią elitę wśród kadry kształcącej Związku Harcerstwa Polskiego. MAK prowadzi co rocznie kursy liderskie, wzmacniające kompetencje w zakresie zarządzania zespołami, prowadzenia projektów i kształcenia. Będąc siedzibą Komendy Chorągwi Gdańskiej ZHP, a także trzech gdańskich hufców – Hufca Gdańsk-Portowa, Hufca Gdańsk-Śródmieście oraz Hufca Gdańsk-Wrzeszcz-Oliwa – Dom Harcerza stał się centrum działań i rozwoju harcerskiej idei. Miejscem, w którym instruktorzy ramię w ramię w duchu przyjaźni podejmują służbę na rzecz społeczności lokalnych i wychowują młodych ludzi.

Dom Harcerza obecnie (Fot. Archiwum Chorągwi Gdańskiej)

Pięćdziesiąt lat po otwarciu Domu Harcerza harcerze starają się podnosić komfort przebywania swoich gości i dbać o jakość budynku, by służył wszystkim przez kolejne dziesięciolecia. Największą inwestycją ostatnich miesięcy jest trwający remont dachu, którego podjęły się władze Chorągwi Gdańskiej. Jak podkreśla komendant chorągwi hm. Artur Glebko: „Remontujemy też dlatego, że potrzebujemy tego miejsca dla kolejnych pokoleń naszych harcerzy. Potrzebujemy tego miejsca, żebyśmy mogli dalej szkolić, dalej się bawić, dalej kształtować postawy patriotyczne, harcerskie, społeczne”.

Historia charakterystycznego trójbasztowego obiektu o szczytowej ścianie zwieńczonej rzeźbą konia trwa.

oprac. mim