Gdy mówimy „zamek” w odniesieniu do Pomorza, to najczęściej przychodzi nam na myśl twierdza krzyżacka, znajdująca się w Malborku. To jednak niejedyna atrakcja, którą dla pasjonatów zabytkowej architektury skrywa Pomorze. Jest ich znacznie więcej – w tym jeden, który powstał… w XX wieku i był dziełem życia gdańskiego rzeźbiarza. Zapraszamy w podróż po warowniach – nasz region jest ich pełen.

 

ZAMEK W MALBORKU

Zamek malborski można bez wahania nazwać legendarnym, a sama historia przybytku jest bardzo interesująca. Nie tylko był on siedzibą zakonu krzyżackiego w latach 1309-1457, lecz również rezydencją władców Polski w latach 1457-1772. Przygotowania do budowy twierdzy rozpoczęły się w 1278 roku. To właśnie wtedy zaplanowano wycinkę okolicznych lasów i zbiórkę cegieł, drewna oraz kamieni na fundamenty. Losy warowni były burzliwe aż do zakończenia II wojny światowej, kiedy zdecydowano się na odbudowę zamku i odtworzenie go zgodnie z wcześniejszymi planami. Warto dodać, że zniszczeniu w czasie wojny uległo aż 50 procent konstrukcji. W 2014 roku minister kultury przyznał środki finansowe w wysokości niemal 26 milionów złotych na prace konserwatorskie, które objęły wyremontowanie zamkowego kościoła, kaplicy grobowej i jednej z baszt.

Obecnie kompleks składa się z trzech części: Zamku Wysokiego, Zamku Średniego i Zamku Niskiego, a proponowany czas zwiedzania wynosi około czterech godzin. Przechadzając się po powierzchniach, należących do zespołu zamkowego, można obejrzeć kościół Najświętszej Marii Panny i kaplicę św. Anny, będące miejscem pochówku wielkich mistrzów zakonu krzyżackiego. W Zamku Średnim goszczono w latach dawnej świetności dostojników i rycerzy. W niskim natomiast znajdowały się wielka zbrojownia i budynki gospodarcze. W kompleksie dostępne są również sezonowe wystawy, nawiązujące do historii miejsca. Interesującym faktem jest także to, że na fotografiach, które dostępne są w zbiorach zamku, uwieczniony został pożar z 1959 roku, który zniszczył zadaszenia skrzydła północnego i dużą część zachodniego. Również w 2019 roku zamek trawił ogień. Pożar, który miał miejsce dwa lata temu, prawdopodobnie spowodowany był zaprószeniem ognia.

Możliwość częściowego zwiedzania Muzeum Zamkowego w Malborku udostępniono 1 lutego. Otwarto nowy szlak, w ramach którego będzie można przejść Trasę Zieloną i zwiedzić kilka pomieszczeń w Zamku Wysokim, w tym kościół, kapitularz i gdanisko. Dla zwiedzających otwarte zostały dormitoria, w których prezentowana jest wystawa „Bilde von Prage. Czeska rzeźba kamienna stylu pięknego około 1400 roku w państwie krzyżackim w Prusach”. Zwiedzanie odbywa się z audioprzewodnikiem. Muzeum jest dostępne od wtorku do niedzieli w godzinach: 9:00-16:00.

(Fot. zamek.malbork.pl)

ZAMEK W CZARNEM

U schyłku XV wieku zakon krzyżacki zdecydował o budowie zamku, którego osobistym nadzorcom był Konrad von Jungingen. Historia twierdzy była burzliwa i naznaczona licznymi walkami, które toczyły się na przestrzeni lat.
Przez wielokrotne najazdy, związane z licznymi wojnami, z zamku pozostały ruiny. Sam kompleks powrócił we władanie Polski po podpisaniu traktatu pokojowego w Toruniu w 1466 roku. Ze średniowiecznych obwarowań przetrwały: fosa, fragment murów obronnych i baszty. W XIX wieku obiekt powrócił do dawnej świetności dzięki radcy Georga von Livoniusa. W wyniku zawirowań historycznych, do naszych czasów przetrwały tylko fundamentowe partie murów obwodowych oraz sześciometrowa pozostałość wieży. Dostrzec można również zarysy fosy.

Obecnie w murach gmachu wzniesionego na miejscu dawnych fundamentów mieści się Dom Pomocy Społecznej.

(Fot. wikipedia.org)

ZAMEK W CZŁUCHOWIE

Choć bryła nie prezentuje się tak okazale, jak budowla malborska, to za zamkiem w Człuchowie kryje się historia, która jest nie lada gratką nie tylko dla pasjonatów tematu. Podania wskazują, że był on najtrudniejszym do zdobycia przybytkiem na Pomorzu, a rezydowali w nim Ulrich von Jungingen i Konrad von Wallenrode – mistrzowie zakonu krzyżackiego. 

Sama konstrukcja zamku wynikała z istotnej roli o charakterze strategicznym. Gmach miał za zadanie umacniać południową granicę zakonu. Ważne były również kwestie reprezentacyjne – najczęściej był pierwszym, który zauważali goście na szlaku, gdy przybywali do najbardziej kluczowych ośrodków. Miał zatem informować o potędze Krzyżaków.

Z rozpoczętej w 1312 roku budowy przetrwały mury, wieża i częściowo podziemia. Część zamku, którego obecnym gospodarzem jest Muzeum Regionalne w Człuchowie, została odrestaurowana.

Od 2 lutego 2021 roku muzeum jest dostępne do zwiedzania z zachowaniem zasad bezpieczeństwa i reżimu sanitarnego. Godziny otwarcia: wtorek-piątek od 8:00 do 16:00, sobota-niedziela: 10:00-16:00.

(Fot. muzeumczluchow.pl)

DAWNY ZAMEK KRZYŻACKI W LĘBORKU

Twierdza – drugą co do wielkości w historycznym państwie krzyżackim – którą utworzono w 1363 roku, była siedzibą Dytrycha von Loupheima, pierwszego krzyżackiego wójta Lęborka, który zapoczątkował okres funkcjonowania wójtostwa lęborskiego. Wskutek licznych przebudowywań budynek utracił początkowy wygląd, choć zachowały się gotyckie schodkowe szczyty i datowana na 1575 rok kwadratowa klatka schodowa w kształcie wieży. Przed budynkiem umiejscowiono repliki narzędzi tortur: pręgierz i dyby.

Obecnie zamek stanowi siedzibę sądu rejonowego, a spichlerz pełni funkcję zboru zielonoświątkowców.

(Fot. pomorskie.travel.pl)

ZAMEK W KWIDZYNIE

Będąc w Kwidzynie nie sposób nie zauważyć okazałej twierdzy powstałej na przełomie XIII i XIV wieku. Sam przybytek zmieniał swoich właścicieli kilkukrotnie, a jego historia jest skomplikowana, co czyni ją jeszcze bardziej interesującą. W 1551 roku zamek został przejęty przez urzędników księcia Albrechta Hohenzollerna i stał się budynkiem rządowym oraz rezydencją, w której na początku XVIII wieku zatrzymał się car Rosji Piotr I w czasie swojego pobytu w mieście. Kompleks zamkowy i obecnie szczyci się ogromną obronną wieżą sanitarną połączoną z główną częścią budowli najdłuższym na świecie gankiem.

Ciekawe jest również to, że budynek był siedzibą sądu i więzienia do 1935 roku. W 1936 stał się placówką hitlerowskiej szkoły Hitlerjugend HJ-Ostlandführerschule i tę funkcję pełnił do roku 1945. Po zajęciu miasta przez Armię Czerwoną zamek został ograbiony, jednak sama konstrukcja uniknęła znaczących zniszczeń. W grudniu 1949 roku roku budynek został przejęty przez Ministerstwo Kultury i Sztuki.

Od 2 lutego Muzeum Zamkowe w Malborku oddział w Kwidzynie zaprasza na zwiedzanie zamku wraz z dziedzińcem od wtorku do niedzieli. We wtorki wstęp dla zwiedzających jest bezpłatny. Obiekt otwarty jest w godzinach: 9:00-16:00.

(Fot. zamek.kwidzyn.pl)

ZAMEK KROKOWA

Prace nad gmachem zakończyły się najprawdopodobniej u schyłku XVI wieku. Z czasem stał się on liczącą się warownią Kaszub Północnych. Zabudowania zamkowe składały się z prostokątnego budynku i dwóch wież. Zamek oprócz murów strzegła rozległa fosa. W okresie świetności w budynku gościł się powracający ze Szwecji król Zygmunt III Waza, a władcę podejmował pułkownik Rajnhold von Krockow. W XVII wieku zabudowania poszerzono o dwa skrzydła otaczające dziedziniec, a mury i wały przeznaczono do rozbiórki. 

Obecnie fosa zamkowa okala odrestaurowany pałac, w którym znajduje się restauracja i baza noclegowa otoczona parkiem.

 

(Fot. zamekkrokowa.pl)

RUINY ZAMKU KRZYŻACKIEGO W ZAMKU KISZEWSKIM

W 1316 roku został oddany Krzyżakom. Niedługo później nowi właściciele wznieśli tam murowaną twierdzę, która miała za zadanie bronić ich przed ewentualną napaścią ze strony Polaków. Cały kompleks składał się z dwóch części: Zamku Głównego oraz Przedzamcza, który w niepełnej formie zachował się do obecnych czasów. Całość okolona była terenem zalanym przez wody Wierzycy. W najlepszym stanie przetrwała baszta przybrana – trzykondygnacyjna z zasklepionymi pomieszczeniami dolnej i średniej kondygnacji.

Kompleks jest jednym z nielicznie zachowanych pozostałości po średnich zamkach krzyżackich na Pojezierzu Kaszubskim.

(Fot. pomorskie.travel.pl)

ZAMEK W GNIEWIE

Również i tego zamku historia nie oszczędziła. Wielokrotnie zmieniał właścicieli, by obecnie pełnić funkcję atrakcji turystycznej – zarówno w formie zwiedzania, jak i… hotelu ze spa. Podczas II wojny światowej Niemcy przekształciły zabudowę na więzienie. Po zakończeniu działań zbrojnych kompleks zostały odrestaurowany, dzięki czemu możemy go zwiedzać bez przeszkód. Choć największą część zajmuje hotel, miłośnicy historii znajdą wiele atrakcji. Izba tortur, kaplica zamkowa, krużganki obronne, wystawa grunwaldzka czynna w sezonie letnim, wystawy czasowe, czy sala II wojny światowej to tylko część z nich. 

Ponowne otwarcie placówki nastąpiło 12 lutego.

(Fot. zamek-gniew.pl)

ZAMEK KRZYŻACKI W BYTOWIE

Twierdza krzyżacka w Bytowie nierozerwalnie połączona jest z postacią króla Władysława Jagiełły, którego to wojsko zdobyło ją w 1410 roku. Zamek został wybudowany w XV wieku. Obecnie w kompleksie znajdziemy Muzeum Zachodniokaszubskie, które pozwoli na poznanie lokalnej kultury i rzemiosła. W głównej siedzibie dostępne są również ekspozycje stałe, m.in.: Kultura Materialna Kaszubów Bytowskich, Dzieje Miasta i Zamku w Okresie Państwa Krzyżackiego – 1404-1454 i Panowania Książąt Zachodniopomorskich Gryfitów – 1466-1637 oraz Współczesna Sztuka Ludowa Kaszub i Pomorza. 

Muzeum jest czynne dla zwiedzających od 2 lutego. Udostępniona została siedziba główna muzeum w zamku – od wtorku do niedzieli w godzinach: 10:00-16:00 oraz Zagroda Styp-Rekowskich w Płotowie – od wtorku do piątku w godzinach: 10:00-16:00.

(Fot. muzeumbytow.pl)

PAŁAC JANA III SOBIESKIEGO W RZUCEWIE

Choć to pałac, a nie zamek, to niewątpliwe zasługuje na znalezienie się w zestawieniu. Niezwykle piękny, położony jest w zadbanym i rozłożystym ogrodzie, zaledwie kilka kilometrów od Pucka. Również i ten budynek często zmieniał właścicieli, by finalnie stać się w 1997 roku, po intensywnych pracach, zespołem pałacowo–parkowym świadczący usługi hotelarskie, gastronomiczne oraz rekreacyjne.

Zamek Jan III Sobieski obecnie jest miejscem wypoczynku dla tych, którzy uwielbiają naturę i spokój. Można wynająć w nim pokój i cofnąć się do czasów sprzed setek lat. Kompleks oferuje również organizację wesel i prowadzi restaurację wraz z kawiarnią.

(Fot. zameksobieski.pl)

ZAMEK KSIĄŻĄT POMORSKICH W SŁUPSKU

Obiekt powstał w 1507 roku za panowania jednego z najwybitniejszych władców Pomorza Zachodniego – księcia Bogusława X. Zamek często był przebudowywany, przeszedł całkowity remont podczas II wojny światowej. Ten położony nieopodal rzeki Słupki budynek stanowi obecnie siedzibę słupskiego Muzeum Pomorza Środkowego, w którym nie tylko można wiele dowiedzieć się o regionie, lecz również przybyć na lekcję muzealną.

Obiekt otwarto ponownie 3 lutego 2021 roku. Biały Spichlerz i Zamek Książąt Pomorskich w Słupsku zapraszają od środy do niedzieli w godzinach: 10:00-16:00. Muzeum Kultury Ludowej Pomorza w Swołowie w lutym jest czynne tylko w dni powszednie: w poniedziałek od 10:00 do 15:00 – to dzień bezpłatny, dostępna tylko jedna zagroda oraz od wtorku do piątku w godzinach: 10:00-16:00.

(Fot. Agencja KFP/Arturo Bissari)

ZAMEK KSIĄŻĄT POMORSKICH W DARŁOWIE

Położony w Darłowie kompleks powstał w XIV wieku za panowania Bogusława V i Elżbiety, córki Kazimierza Wielkiego. Wraz z upływem lat jego funkcja zmieniała się. W XVIII i XIX wieku znajdowały się tu magazyny wraz z więzieniem, a w 1930 roku lokalne władze postanowiły o stworzeniu muzeum, które obecnie można zwiedzać. Wystawa ptaków, morska, zabytkowy wystrój wnętrz i narzędzia tortur – to tylko część z oferowanych atrakcji. 

Od 3 lutego 2021 roku muzeum ponownie udostępniono zwiedzającym. Dni i godziny zwiedzania: środa – niedziela w godzinach: 10:00-16:00.

(Fot. Agencja KFP/Wojtek Jakubowski)

ZAMEK KRZYŻACKI W SZTUMIE

Sztumska twierdza, budowana w latach 1326-1335, niegdyś stanowiła letnią rezydencję wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego oraz siedzibę wójta krzyżackiego. W 1410 roku została zdobyta przez wojska Władysława Jagiełły. Konstrukcja znacząco ucierpiała wskutek wojen szwedzkich w XVII wieku, nakazano również jego rozbiórkę. Do obecnych czasów zachowały się skrzydła przebudowane w XIX wieku, wieża więzienna, bramy i mury. Zamek jest siedzibą oddziału Muzeum Zamkowego w Malborku. 

(Fot. Agencja KFP/Wojciech Strozyk)

ZAMEK W ŁAPALICACH

Na zakończenie wyjątkowa budowla, która przeszła najśmielsze oczekiwania lokalnych mieszkańców i oblegana jest nielegalnie przez wielu turystów rokrocznie. 

Zamek w Łapalicach nazywany jest dziełem życia gdańskiego rzeźbiarza Piotra Kazimierczaka. Nieopodal Kartuz, na terenie Kaszubskiego Parku Krajobrazowego, miał powstać dom z pozwoleniem na pracownię rzeźbiarską. Wraz z upływem lat wybudowany został… najmłodszy zamek w Europie. Budowa rozpoczęła się w 1983 roku, a po latach starań właściciel stworzył kompleks liczący ok. 5 000 metrów kwadratowych, na który złożyły się: kilka pięter, 52 pomieszczenia, 365 okien, olbrzymia sala balowa, basen oraz 12 wieżyczek. 

Z czasem właściciel popadł w problemy finansowe, a w 2006 roku Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego nakazał rozbiórkę obiektu. Od tego czasu olbrzymia posiadłość niszczała, a stojąc opuszczana przyciągała jak magnes coraz więcej turystów z całej Polski, nielegalnie eksplorujących to miejsce. Popularność zamku rosła. W 2020 roku radni gminy Kartuzy zdecydowali się na opracowanie planu miejscowego tak, by umożliwić zalegalizowanie budowli. Według licznych informacji znalazł się inwestor, który będzie chciał dokończyć to niewątpliwie nietuzinkowe dzieło życia gdańszczanina.

(Fot. Agencja KFP/Krzysztof Mystkowski)

Marcelina Wilczewska/pomorskie muzea zamkowe/dzieckowpodrozy.pl/pomorskie.travel.pl/LOT „Ziemia Człuchowska”/szwajcariakaszubska.com