Dawny dwór „Krzyżowniki”, który obecnie pełni funkcję budynku szkolnego, doczekał się wpisu do rejestru zabytków Pomorza. Posiadłość mieści się przy ul. Kartuskiej 245 A w Gdańsku i może poszczycić się bardzo bogatą historią.

Jak czytamy na oficjalnej stronie wojewódzkiego konserwatora zabytków, „Krzyżowniki” niejednokrotnie były rozbudowywane i przebudowywane. Dzięki przeprowadzonej analizie obecnej formy, stylistyki, a także źródeł kartograficznych i zachowanych fotografii z XIX i początku XX wieku, można zobrazować przemiany, które zachodziły w wyglądzie konstrukcji na przestrzeni lat. Dokładniejsze informacje uda się najprawdopodobniej uzyskać dzięki planowanym w przyszłości badaniom archeologicznym i architektonicznym.

TRADYCJA SIĘGAJĄCA ŚREDNIOWIECZA I ZNAMIENITYCH GDAŃSKICH RODÓW

Według ocen ekspertów, najstarszą zachowaną część posiadłości datuje się najprawdopodobniej na pierwszą połowę XVII wieku. Jak wskazuje PWKZ, na początku XIX wieku budynek rozbudowano w kształt litery „T”. Prawdopodobnie z tego okresu pochodzi podpiwniczona część południowego skrzydła budynku, która niegdyś była spójna z tarasem na dachu. Obiekt połączony był z sąsiednim budynkiem zadaszoną drewnianą galerią na słupach, stojącą przed wschodnią ścianą dworu. Kolejna rozbudowa trwająca w latach 1881-1883 miała miejsce ze względu na potrzebę adaptacji do Państwowego Zakładu Wychowawczego.

Zgodnie z zachowanymi źródłami, tradycja tego miejsca sięga średniowiecza, a jego losy wiążą się ze znamienitymi gdańskimi rodami. – „Krzyżowniki” jako typ podmiejskiej rezydencji to świadectwo dobrobytu i kultury gdańskiego patrycjatu. O randze tego miejsca i jego właścicieli świadczy m.in. odnotowana w źródłach wizyta królewska. Wartość historyczna jest także związana z późniejszymi użytkownikami i kolejnymi funkcjami obiektu, m.in. z historią gdańskiej masonerii w drugiej połowie XVIII wieku, czy też działalnością Państwowego Zakładu Wychowawczego 1883-1925, co znalazło odzwierciedlenie w XIX-wiecznej rozbudowie budynku – wskazała sentencja wpisu.

oprac.mw