Wybitni, wyjątkowi i zasłużeni. Wspominamy tych, którzy odeszli w minionym roku

Samorządowcy, duchowni, artyści, dziennikarze, bohaterowie wojenni, działacze opozycji antykomunistycznej – byli wyjątkowymi ludźmi, którzy poprzez swoje osiągnięcia zapisali się na kartach historii naszego regionu i całej Polski. Dziś wspominamy najwybitniejszych mieszkańców Pomorza, którzy odeszli od nas w ciągu ostatniego roku.

KRZYSZTOF NAŁĘCZ

Był naszym redakcyjnym kolegą, w słupskiej redakcji Radia Gdańsk pracował od sierpnia 2021 roku. Wcześniej jako redaktor naczelny przez 13 lat kierował „Głosem Pomorza”, „Głosem Koszalińskim” i „Głosem Szczecińskim”. Był również dziennikarzem „Gazety Morskiej”, „Gazety Wyborczej”, „Nowego Dnia” i „Giełdy Samochodowej”. Kochał koszykówkę, sport i historię, ale przede wszystkim – swoją rodzinę: Agę, Maksa, Bartka, Tosię i Mikołaja. Miał 57 lat.

KAPITAN MIECZYSŁAW MATYJASZEK PSEUD. PŁASZCZAK

W 1939 roku brał udział w kampanii wrześniowej w okolicach Warszawy, był żołnierzem Armii Krajowej. Od listopada 1942 do maja 1945 roku więziono go w siedmiu niemieckich obozach koncentracyjnych. Był ostatnim weteranem wojny obronnej 1939 roku zamieszkałym w regionie słupskim. Odszedł w wieku 104 lat.

PORUCZNIK LEOKADIA JODŁOWSKA

W czasie II wojny światowej zajmowała się noszeniem opatrunków i pożywienia partyzantom jako łączniczka dziewiątego pułku piechoty Armii Krajowej w oddziale porucznika Tadeusza Kuncewicza pseud. Podkowa. Była jedną z ostatnich żyjących uczestniczek akcji Armii Krajowej „Burza”, podczas której została postrzelona przez Niemców w kolano. Po rekonwalescencji i wyzwoleniu wyjechała z rodziną do Słupska. Odeszła, mając 92 lata.

ANTONI FRANCZAK

Wielka postać, człowiek, który tworzył słupską kulturę. Wieloletni dyrektor Słupskiego Ośrodka Kultury, reżyser, animator, instruktor teatralny, scenarzysta. Dzięki jego staraniom Teatr Rondo zyskał stałą siedzibę w posakralnym obiekcie przy ul. Niedziałkowskiego 5.

Spod jego skrzydeł wychodziło wielu, którzy z kulturą związali się już na zawsze. Tym, którzy swoją zawodową drogą poszli w inną stronę, dodawał pewności siebie i uczył tego, że człowiek może wiele, a słowo i ruch oraz opowiedziana historia są ważne i mają moc sprawczą. Nigdy nie odmawiał pomocy, zawsze znalazł czas na rozmowę, wspierał dobrym słowem i ogromnym doświadczeniem.

Antoni Franczak pozostawił po sobie wiele dobrych wspomnień i ogromny dorobek twórczy. Zapoczątkował w Słupsku coś więcej niż teatr w znaczeniu miejsca, przez lata przez „RONDO” przewinęły się setki młodych osób, których przyciągała magia teatru, czyli miejsca, ludzi. Choć na przestrzeni lat teatr zmieniał się, jedno pozostało. Właśnie ta magia. Odszedł 2 września 2023, miał 78 lat.

JADWIGA GIRSA-ZIMNY

Była wieloletnią instruktorką Słupskiego Ośrodka Kultury. Jadwiga Girsa-Zimny wychowała kilka pokoleń fotografów i fotografików, którzy z sukcesami realizują zaszczepioną im przez nia pasję. Prowadzona przez nią Pracownia Fotografii Cyfrowej i Analogowej była dla młodych uczestników zajęć drugim domem, w którym uwielbiali przebywać i realizować się twórczo.

Zorganizowała swoim podopiecznym niezliczoną liczbę wystaw, prowadziła cykliczne warsztaty fotograficzne we współpracy z wieloma partnerami m.in. z Akademią Sztuk Pięknych w Gdańsku. Dokumentowała także życie kulturalne Słupska. Była także oparciem i światłem dla współpracowników.

Posłuchaj wspomnień:

ANDRZEJ KAZNOWSKI

W latach 1973-1977 sprawował funkcję prezydenta Gdańska. W trakcie jego kadencji zawarto umowę partnerską pomiędzy Gdańskiem a niemiecką Bremą, która obowiązuje do dziś. Po zakończeniu kadencji pełnił funkcję attaché handlowego do spraw gospodarki morskiej w ambasadzie w Pradze, kierował też gdańską delegaturą Najwyższej Izby Kontroli.

Prezydent został odznaczony między innymi Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem „Za Zasługi dla Związku Harcerstwa Polskiego” i Złotym Medalem „Za zasługi dla Obronności Kraju”. Zmarł 12 sierpnia 2023 roku w wieku 88 lat.

JERZY GWIZDAŁA

W latach 1998-2001 był wiceprezydentem Gdańska do spraw polityki finansowej i inwestycyjnej. Zrezygnował z funkcji przed końcem kadencji, po tym, gdy zarzucono mu niekorzystne rozporządzanie majątkiem miejskiej spółki Gdańskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej. W tej sprawie nigdy nie zapadł sądowy wyrok – w 2011 roku postępowanie zostało unieważnione z powodu przedawnienia.

Pięć lat później został rektorem Uniwersytetu Gdańskiego oraz przewodniczącym Rady Rektorów Województwa Pomorskiego. Rezygnację z funkcji rektora złożył po zarzutach o naruszenie praw autorskich. Swoją decyzję tłumaczył „pogarszającym się stanem zdrowia” i „dobrem społeczności akademickiej”. Miał 66 lat.

WOJCIECH RYBAKOWSKI

Wieloletni radny Wejherowa, społecznik, twórca kultury i nauczyciel. Na co dzień mieszkał w Kochanowie w powiecie wejherowskim. Był pomysłodawcą i założycielem stowarzyszenia „Misternicy Kaszubscy”, z którym przygotowywał „Misterium Męki Pańskiej na Kalwarii Wejherowskiej”. Zmarł w wieku 51 lat.

WOJCIECH MOKWIŃSKI

Był architektem, plastykiem, autorem instalacji, pedagogiem w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Gdańsku oraz absolwentem Politechniki Gdańskiej. W duecie z Jackiem Krenzem stworzył koncepcję placu wokół gdańskiego Pomnika Poległych Stoczniowców odsłoniętego 16 grudnia 1980 roku. Odszedł 7 października 2023 roku, mając 86 lat.

RAFAŁ STEPNOWSKI

Był absolwentem Wydziału Ekonomiki Transportu Uniwersytetu Gdańskiego i członkiem pierwszego samodzielnego samorządu studenckiego na wydziale w 1989 roku. Ukończył także studia MBA Politechniki Gdańskiej. 30 lat temu wraz z ojcem stworzył firmę rodzinną produkującą cyfrowe mapy morskie, którą zainteresowała się należąca do koncernu Boeing firma Jeppesen. Później został prezesem Boeing Poland.

Wspierał rozwój i bezpieczeństwo lotnictwa cywilnego. Doprowadził do tego, że Polskie Linie Lotnicze LOT jako pierwsze w Europie dysponowały maszynami Boeing 787 Dreamliner. Zasłużył się również dla obronności kraju – polska armia wzmocniła się dzięki niemu poprzez dostawę 96 helikopterów Apache AH-64.13. Zmarł nagle, miał 54 lata.

ANDRZEJ ZARĘBSKI

W czasach studenckich należał do opozycji „przedsierpniowej”, potem angażował się w akcje Studenckiego Komitetu Solidarności. Był współzałożycielem oraz autorem pierwszej deklaracji ideowej Niezależnego Zrzeszenia Studentów. W marcu 1981 roku został redaktorem, a następnie redaktorem naczelnym Serwisu Informacyjnego Biura Informacji Prasowej NSZZ „Solidarność”. Po ogłoszeniu stanu wojennego został internowany. Potem dołączył do redakcji podziemnego „Przeglądu Politycznego”.

W latach 1989-1990 był dziennikarzem „Tygodnika Solidarność” i TVP Gdańsk, a w 1990 roku – „Gazety Gdańskiej”. W latach 1990-1993 należał do Kongresu Liberalno-Demokratycznego, w latach 1991-1993 był posłem RP z listy tej partii. W 1991 roku pełnił funkcję rzecznika prasowego rządu Jana Krzysztofa Bieleckiego. Między latami 1993 i 1999 był członkiem Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, w której pełnił między innymi funkcję sekretarza. Odszedł w wieku 65 lat.

ANDRZEJ MŁOT

Chociaż urodził się na Dolnym Śląsku, przez lata pozostawał związany z Gdańskiem i Pomorzem. Ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Gdańskim, a później kurs przewodnicki Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego. Prezentował turystom uroki Trójmiasta oraz innych części województwa pomorskiego. Zasiadał w zarządzie Oddziału Gdańskiego PTTK.

Był członkiem Polskiego Stronnictwa Ludowego. W 2018 roku kandydował do Sejmiku Województwa Pomorskiego. Zasiadał w radzie programowej Radia Gdańsk. Miał 77 lat.

ANDRZEJ GOŁĘBIOWSKI

Był wybitnym znawcą gospodarki morskiej. Pełnił funkcję sekretarza gdańskiego oddziału Tygodnika Studenckiego „Politechnik”, był też redaktorem miesięcznika „Horyzont” oraz publicystą działu ekonomiczno-morskiego „Głosu Wybrzeża” i tygodnika „Czas”. Kierował działem ekonomicznym tygodnika „Wybrzeże”. Był zastępcą redaktora naczelnego miesięcznika „Budownictwo Okrętowe” oraz publicystą, a następnie sekretarzem redakcji „Tygodnika Gdańskiego”. Publikował także w „Polish Maritime News” oraz w „Schiff und Hafen”.

Pracował jako publicysta i kierownik Redakcji Analiz Prasowych „Dziennika Bałtyckiego”, był też przewodniczącym NSZZ „Solidarność” w Prasie Bałtyckiej, a także wykładowcą w Wyższej Szkole Dziennikarstwa imienia Melchiora Wańkowicza i Wyższej Szkole Komunikacji Społecznej w Gdyni. Został odznaczony Brązowym Krzyżem Zasługi i odznaką „Zasłużony Pracownik Morza”. Przez wiele lat – od 1971 roku – był członkiem Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. Zmarł w wieku 78 lat.

KSIĄDZ STANISŁAW CIENIEWICZ

W 1980 roku został proboszczem nowo ustanowionej parafii Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła w Tczewie. W latach 1982-1998 kierował budową kościoła. Do 2013 roku pełnił funkcję dziekana dekanatu tczewskiego.

W Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej był kapelanem opozycji, w tym NSZZ „Solidarność”, organizował nabożeństwa i uroczystości patriotyczne, był orędownikiem dialogu. Odszedł, mając 82 lata.

BISKUP TADEUSZ WERNO

Był pierwszym biskupem pomocniczym diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej. Święceń biskupich udzielił mu w koszalińskiej katedrze 25 maja 1974 roku prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński. W latach 80. przewodniczył Komitetowi Budowy Wyższego Seminarium Duchownego w Koszalinie, angażował się w opiekę duszpasterską nad osobami internowanymi i więzionymi podczas stanu wojennego.

Trzy razy wybierano go na administratora diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej. Był również Honorowym Obywatelem Świdwina i Słupska, a prezydent Lech Kaczyński przyznał mu Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. Miał 91 lat.

JAROSŁAW DZIUBEK

Od stycznia 1982 roku był członkiem zorganizowanej grupy oporu, która między innymi malowała hasła przeciwko komunizmowi na murach budynków mieszkalnych i zakładów pracy. Brał udział w demonstracjach ulicznych w Gdańsku w proteście przeciwko decyzji Sejmu PRL o przyjęciu nowej ustawy o związkach zawodowych, która delegalizowała NSZZ „Solidarność”. W trakcie rozpraszania demonstracji został zatrzymany przez funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej.

Został odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności. Był samorządowcem i liderem NSZZ „Solidarność” w Leroy-Merlin. Zmarł w wieku 61 lat.

WOJCIECH MISIURO

Był znanym twórcą teatralnym, choreografem, tancerzem i mimem. Ukończył gdańskie Studium Baletowe i Studia Pantomimy przy Teatrze Pantomimy Henryka Tomaszewskiego. W 1967 roku związał się z Państwową Operą i Filharmonią Bałtycką. W 1975 roku rozpoczął karierę choreografa, współpracując z teatrami we Wrocławiu, Łodzi, Krakowie, Gdańsku i Warszawie.

Pod koniec lat 80. założył w Gdyni autorski Teatr Ekspresji. Zmarł, mając 71 lat.

JANINA WEHRSTEIN

Od 14 grudnia 1981 roku współorganizowała akcje protestacyjne, w tym strajk w Państwowych Konserwacjach Zabytków. Podczas demonstracji w Gdańsku została pobita przez ZOMO i trafiła do szpitala. Zwolniono ją z pracy w połowie 1982 roku, a następnie aresztowano i osadzono ją w Areszcie Śledczym w Gdańsku. Po wyjściu z aresztu do 1986 roku pracowała w redakcji podziemnego pisma Tymczasowego Komitetu Założycielskiego Gdańskiej Stoczni Remontowej „Informator” i kolportowała podziemne pisma. Ponownie aresztowano ją w 1985 roku.

Była współzałożycielką i członkiem Zarządu Gdańskiego Oddziału Rodziny Katyńskiej, od 1991 roku przewodniczącą oddziału gdańskiego Stowarzyszenia Penitencjarnego Patronat, od 2002 roku członkiem zarządu stowarzyszenia. W 2006 roku została odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Miała 93 lata.

ANDRZEJ DUDZIŃSKI

Światowej sławy rysownik urodzony w Sopocie. Zajmował się malarstwem, grafiką, scenografią teatralną, rysunkiem, fotografią i plakatem. Studiował architekturę na Politechnice Gdańskiej, ale po dwóch latach przeniósł się na architekturę wnętrz i grafikę do gdańskiej Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych. Ukończył studia na Wydziale Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. W czasach studenckich publikował satyryczne rysunki w tygodnikach – popularność zyskał dzięki serii rysunków o ptaku Dudim, który z dystansem komentował rzeczywistość.

W jego dorobku znalazło się kilkadziesiąt indywidualnych wystaw w miastach Polski, a także w Berlinie, Tokio, Genewie, Pradze i Lipsku. Od 2013 roku był przewodniczącym Zarządu Sekcji Autorów Dzieł Plastycznych ZAiKS. W 2019 roku został Członkiem Honorowym Stowarzyszenia. Odszedł w wieku 77 lat.

RADOSŁAW FLISIKOWSKI

Był cenionym i znanym w regionie lekarzem urologiem, a także społecznikiem oraz założycielem i prezesem klubu kościerskich morsów. Propagował prowadzenie zdrowego i aktywnego stylu życia. Zginął w wypadku w wieku 48 lat.

KSIĄDZ KANONIK ROMAN JANCZAK

Pierwszy proboszcz parafii Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Baninie łączącej wiernych nie tylko z tej miejscowości, ale również z Miszewka, Miszewa, Barniewic i części Rębiechowa. Posługę proboszcza rozpoczął w 1982 roku, gdy został mianowany przez biskupa chełmińskiego. W 2003 roku otrzymał godność kanonika honorowego Kapituły Katedralnej w Gdańsku-Oliwie. W 2015 roku przeszedł na emeryturę. Zmarł w 51. roku kapłaństwa i 77. roku życia.

KAROLINA DARGACZ

Druhna Ochotniczej Straży Pożarnej w Żukowie, związana ze strażą przez pięć lat. Brała udział w ponad 100 zdarzeniach, angażowała się w życie Kościoła, udzielała się w noszeniu ferotronów podczas pielgrzymek, a także brała czynny udział w ich organizacji. Studiowała na Politechnice Gdańskiej, cyklicznie brała udział w konkursach recytatorskich, w których zdobywała nagrody i wyróżnienia. Zginęła 15 września w wypadku, jadąc na pomoc do zdarzenia. Miała 21 lat.

ŁUKASZ DARGACZ

Strażak ochotnik, druh Ochotniczej Straży Pożarnej w Żukowie, związany ze strażą od 12 lat. Pochodził z rodziny o strażackich tradycjach. Był jednym z druhów, którzy najczęściej stawiali się na alarm – brał udział w kilkuset zdarzeniach. Swoją pasją i zaangażowaniem zachęcił do wstąpienia w szeregi strażaków wielu młodych ludzi. Zmarł 15 września w wypadku, gdy wraz z innymi strażakami jechał na pomoc do innego zdarzenia. Miał 24 lata.

WINCENTY GRABARCZYK

Aktor Teatru Wybrzeże, na którego deskach występował w latach 1986-1993. Otrzymał wiele ważnych nagród i odznaczeń, między innymi Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski i Złotą Maskę. Zmarł, mając 91 lat.

KRYSTYNA ŁUBIEŃSKA

Przez ponad pół wieku pozostawała związana zawodowo z Teatrem Wybrzeże. Była znana z nieprzeciętnego humoru. Urodziła się w Warszawie. Brała udział w słynnym powstaniu, o czym kilka lat temu opowiedziała Radiu Gdańsk [POSŁUCHAJ].

Po studiach występowała we Wrocławiu. W Teatrze Wybrzeże grała od 1958 roku. Mieszkała w Sopocie. Pracowała z takimi reżyserami jak: Andrzej Wajda, Zygmunt Hübner, Adam Nalepa, Krzysztof Babicki, Janusz Wiśniewski czy Adam Orzechowski. Zagrała w ośmiu sztukach szekspirowskich, zdobywając świetne recenzje. Na emeryturze zajęła się organizowaniem wieczorów poetyckich i innych wydarzeń artystycznych w Trójmieście. Jak podkreślała w rozmowie z Radiem Gdańsk, jej życiowym mottem były słowa matki: „Nie musisz być bogata, żyj bogato” [POSŁUCHAJ]. Odeszła w wieku 90 lat. Więcej o życiu Krystyny Łubieńskiej można przeczytać w audycji Anny Rębas [POSŁUCHAJ].

PROFESOR JOANNA MUSZKOWSKA-PENSON

W latach 1940-1941 była żołnierzem Związku Walki Zbrojnej w Warszawie. Została aresztowana przez gestapo w marcu 1941 roku. Uwięziono ją na Pawiaku, a następnie, od września 1941 roku, w obozie koncentracyjnym w Ravensbrück. Została uwolniona w kwietniu 1945 roku.

Po wojnie zatrudniła się w Klinice Chorób Nerek Akademii Medycznej w Gdańsku, została też ordynatorem oddziału wewnętrznego Szpitala Wojewódzkiego w Gdańsku. W sierpniu 1980 roku wraz z personelem szpitala służyła pomocą medyczną strajkującym w Stoczni Gdańskiej. Od sierpnia 1980 roku do 1990 roku była osobistą lekarką i tłumaczką Lecha Wałęsy. Miała 101 lat.

FRANCISZEK JAMROŻ

Był zatrudniony między innymi w Gdańskich Zakładach Elektronicznych „Unimor”, Zakładach Radiowych Radmor i Instytucie Łączności w Gdańsku. W 1980 roku stanął na czele Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” w Oddziale Instytutu Łączności. Był współtwórcą Ogólnopolskiej Komisji Koordynacyjnej Instytutu Łączności w Warszawie. 20 lipca 1981 roku został delegatem na pierwszy zjazd „Solidarności” Regionu Gdańskiego, a potem członkiem Zarządu Regionu Gdańskiego.

W wyborach samorządowych w 1990 roku został radnym Gdańska i wybrano go przewodniczącym Rady Miasta. W czerwcu 1991 roku został prezydentem Gdańska, urząd sprawował do 1994 roku. W 2008 roku przeszedł na emeryturę. Odszedł w wieku 79 lat.

KRYSTYNA DURYS

Ceniona trójmiejska wokalistka jazzowa, „trójmiejska królowa swingu”. Występowała na estradzie od najmłodszych lat, działała między innymi w chórach młodzieżowych przy Domu Kultury w Gdyni. Swój pierwszy kwartet założyła w 2012 roku, a kilka później został on powiększony do septetu. Miała na swoim koncie dwie płyty. Odeszła, mając 38 lat.

Dzień Wszystkich Świętych oraz Zaduszki to także okazja do wspomnienia osób związanych ze światem sportu. O zmarłych sportowcach pisaliśmy >>>TUTAJ.

Radio Gdańsk