Ogromne straty materialne i ludności, za które Niemcy nie wypłaciły odszkodowań wojennych. Rola mediów publicznych i historyków w rzetelnym przekazywaniu informacji na ten temat oraz konieczność narodowej mobilizacji w nagłaśnianiu sprawy. O tym rozmawiali eksperci podczas konferencji poświęconej reparacjom wojennym, którą Radio Gdańsk zorganizowało w Muzeum II Wojny Światowej. W spotkaniu udział wzięli prezesi i przedstawiciele 17 rozgłośni regionalnych Polskiego Radia, prezes Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji Maciej Świrski, członek KRRiT Marzena Paczuska i liczni specjaliści od tematów historycznych, m.in. dziennikarz TVP Piotr Gursztyn.
Jak przypominał prezes Radia Gdańsk, dr Adam Chmielecki, według raportu o stratach poniesionych przez Polskę w wyniku agresji i okupacji niemieckiej w czasie II wojny światowej 1939-1945, zaprezentowanego 1 września 2022 roku, Polska straciła ponad 5 mln polskich obywateli. Szkody wojenne oszacowano na 6,22 biliona złotych. Na konferencji rozmawiano o historycznych i medialnych aspektach procesu uzyskania odszkodowań wojennych od Niemiec.
Nad zagadnieniem pochylili się: przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji Maciej Świrski, zastępca dyrektora Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku dr Marek Szymaniak, Mateusz Kubicki z Instytutu Pamięci Narodowej i Artur Ceyrowski z portali wpolityce.pl i stefczyk.info. Konferencję prowadził Michał Pacześniak.
„TRZEBA GŁOŚNO O TYM MÓWIĆ”
Jak zaznaczał Świrski, odszkodowania za polskie straty nigdy się nie zmaterializują, jeżeli Polacy nie będą głośno o tym mówić.
– To, co trzeba zrobić, to mówić głośno na całym świecie o tym, że odszkodowania Polsce się należą, a Niemcy nie wypłaciły tego odszkodowania. Jeżeli mamy odnieść sukces i odzyskać te reparacje, musimy wszyscy, wszyscy Polacy, na ten temat mówić. Nie tylko media i gazety, ale Polacy w swoich prywatnych kontaktach powinni wypominać niemiecką niesprawiedliwość w stosunku do Polski, czyli odmowę odszkodowań – podkreślił Świrski.
– Z drugiej strony również wizualizować te straty, które Polska poniosła na liczbach. Widzimy obrazy wojny na fotografiach, ale nie widzimy rzeczywistego wymiaru start materialnych, które Polska poniosła. To jest kwestia kluczowa, bo żaden naród nie poniósł takich strat. Trzeba pokazać, że 20 proc. populacji znikło, że nastąpiły masowe przemieszczenia migracyjne na skutek decyzji wojennych – dodał.
STRATY OSOBOWE BYŁY JESZCZE WIĘKSZE
Podczas konferencji przypomniano również, że to właśnie w tym roku po raz pierwszy 2 października będzie obchodzony Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Niemieckiej Zbrodni Pomorskiej 1939 roku. Mateusz Kubicki zwrócił uwagę, że na Pomorzu przeprowadzono dwie akcje eksterminacyjne – operację „Tannenberg”, która dotyczyła osób uznanych przez Niemcy za inteligencję, zaangażowanych w propolską działalność. Z kolei druga akcja – T4 – dotyczyła osób z zaburzeniami psychicznymi.
– Problem stanowi wskazanie łącznej liczby strat ludzkich, ponieważ w 1944 roku Niemcy przeprowadzili Akcję 1005. Polegała ona na otwarciu masowych mogił, wyciągnięciu zwłok, spaleniu i zmieleniu tych kości, a następnie wsypaniu z powrotem do jam grobowych. Stąd nie jesteśmy w stanie ustalić łącznej skali strat i operujemy na liczbach najmniejszych z możliwych. Aktualnie szacuje się, że w ramach Zbrodni Pomorskiej zamordowano na terenie Pomorza nie mniej niż 30 tysięcy ludzi. Jest to ewenement, bo w tym czasie w żadnym innym regionie takiej liczby osób nie zamordowano – mówił.
MISJA MUZEUM: WSKAZYWANIE SPRAWCY
Natomiast dr Marek Szymaniak podkreślił misję muzeum w tym aspekcie.
– Wiąże się ona z konkretnym wskazaniem, kto w trakcie tej wojny był agresorem, a kto tej wojny był ofiarą. I czy ofiarom, które w 1939 roku zostały napadnięte – myślę o społeczeństwie Polskim i naszej ojczyźnie – udało się w roku 1945 uzyskać jakiś rodzaj satysfakcji związany z prowadzoną przez ponad 5 lat wojną? To jest oczywiście pytanie retoryczne. Nie tylko nie odzyskaliśmy niepodległości, ale Polska została zrujnowana materialnie. To na wystawie staramy się pokazywać. Wyłączając z narracji tego rodzaju ujęcia, które wcześniej, w 2017 roku, kiedy wystawa była otwierana, były tutaj niestety obecne, czyli zrównywanie ofiary niemieckiej i ofiary polskiej. Na jednej z tablic zatytułowanej „Ofiary wojny” pokazywano żołnierzy niemieckich jako takie same ofiary, jak ofiary w postaci żołnierzy polskich – opisywał.
ROLA MEDIÓW PUBLICZNYCH
Artur Ceyrowski zaznaczył, jak ważną rolę w przekazywaniu informacji istotnych dla polskiej polityki historycznej odgrywają media publiczne. Odniósł swoją wypowiedź do przedstawienia raportu o stratach poniesionych przez Polskę w wyniku agresji i okupacji niemieckiej w czasie II wojny światowej 1939-1945, który zaprezentowano 1 września 2022 roku.
– Już od wczesnych godzin porannych politycy Prawa i Sprawiedliwości prezentowali raport w radiu publicznym i w telewizji publicznej. Mówili o kwotach dotyczących odszkodowań, a także o pracy 30 ekspertów, którzy wzięli udział w tym raporcie. Ich informacje były pozbawione komentarzy publicystycznych. To były podsumowania tego, co w raporcie się później pojawiało – zauważył.
NIEMCY UWAŻAJĄ SPRAWĘ ZA ZAMKNIĘTĄ
Polska w ubiegłym roku otrzymała odpowiedź niemieckiego resortu dyplomacji w sprawie roszczeń. Niemiecki rząd przekazał, że w jego ocenie sprawa reparacji i odszkodowań za straty wojenne dla naszego kraju pozostaje zamknięta, a rząd w Berlinie nie zamierza podejmować żadnych negocjacji w tym zakresie.
Po zakończeniu konferencji uczestnicy mieli możliwość zwiedzić Muzeum II Wojny Światowej.
Aleksandra Trembicka/am
