Podczas XII etapu badań archeologicznych na terenie Westerplatte  archeolodzy odkryli ponad 14 tys. zabytkowych przedmiotów oraz przeszło 290 kg stłuczki szklanej i ceramicznej. Blisko 2,6 tys. artefaktów uznano za zabytki o wysokiej wartości wystawienniczej, naukowej i emocjonalnej.

Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku poinformowało, że celem prac było odnalezienie szczątków leg. Mieczysława Krzaka – poległego w nocy z 2 na 3 września obrońcy Westerplatte – odnalezienie pozostałości pomnika 10. rocznicy odzyskania niepodległości, dokończenie eksploracji obiektów częściowo rozpoznanych w poprzednich sezonach oraz przeprowadzenie badań poprzedzających kolejny etap inwestycji związanej z budową Muzeum Westerplatte. Mimo prowadzonych prac szczątków leg. Krzaka nie udało się odnaleźć. Poszukiwania zabytków koncentrowały się głównie we wschodniej części półwyspu.

RELIKTY WIELU BUDYNKÓW

– XII etap prac archeologicznych na Westerplatte był bardzo intensywny i owocny. Odsłoniliśmy i udokumentowaliśmy relikty wielu budynków oraz obiektów związanych zarówno z czasami funkcjonowania na Westerplatte kurortu morskiego, jak i wykonanych na potrzeby polskiej Wojskowej Składnicy Tranzytowej – powiedział kierownik Działu Archeologii MIIWŚ Filip Kuczma.

Dodał, że podczas badań archeolodzy pozyskali także wiele wyjątkowych przedmiotów, które wzbogacą muzealne zbiory i przyszłą wystawę.

– W rejonie reliktów budynku zawiadowcy stacji Westerplatte odkryliśmy zachowane *in situ* tzw. potykacze. Są to elementy polskich umocnień polowych, które – jak wiemy z relacji uczestników wydarzeń z pierwszych dni września 1939 r. – mocno utrudniły działania niemieckim żołnierzom atakującym Westerplatte – powiedział. Dodał, że zaskoczeniem było zachowanie tych elementów, mimo że teren ten został mocno przekształcony po zakończeniu walk o polską Składnicę.

FUNDAMENT POMNIKA Z 1928 R.

Muzeum przekazało, że w trakcie badań odkryto kolejne fragmenty konstrukcji i nawarstwień pruskiej baterii plażowej znanych z wcześniejszych sezonów. Odsłonięto m.in. frontalny mur i przypory przygotowalni amunicji, zlokalizowanej w południowo‑wschodniej części fortyfikacji. Budynek powstał na przełomie lat 60. i 70. XIX w., natomiast odkryte w tym sezonie mury związane są z jego modernizacją z lat 1875–1876. Z archiwalnych planów wynika, że przygotowalnia mieściła się w parterowym obiekcie zabezpieczonym z trzech stron ziemnym nasypem.

Odsłonięto również fundament pomnika wzniesionego w 1928 r. z okazji 10. rocznicy odzyskania niepodległości. Obelisk, znany z archiwalnej fotografii, zdobił relief orła stojącego na pelcie oraz sentencja: „Wspólną pracą wszystkich tworzy się bogactwo”. Pomnik został rozebrany przez Niemców po kapitulacji składnicy, jednak zachowała się jego podziemna podstawa, odsłonięta ok. 30 cm poniżej obecnego poziomu gruntu. Zarejestrowano także relikty infrastruktury WST oraz fragment muru hotelu Prinz Heinrich z 1889 r.

ŚLADY PIERWSZEGO SZTURMU

Zdecydowana większość pozyskanego materiału zabytkowego związana jest z okresem funkcjonowania kurortu. Są to głównie fragmenty ceramiki naczyniowej i szkła, a także pojedyncze zabawki, monety oraz inne drobne przedmioty codziennego użytku. Wśród naczyń znalazły się m.in. fragmenty z uranowego szkła, dzbanek angielskiej produkcji z końca XIX w. ze scenami myśliwskimi, a także filiżanki, talerze i figurki.

Do najcenniejszych znalezisk zaliczono m.in. czajnik warszawskiej firmy Wulkan, najprawdopodobniej używany przez zawiadowcę stacji, st. sierż. rez. Wojciecha Najsarka, oraz niemieckie łuski nabojów Mauser kal. 7,92 mm – ślady pierwszego szturmu na WST, podczas którego Najsarek został śmiertelnie postrzelony. W obiektach śmietnikowych odkryto także polskie orły z rogatywek i furażerek, guziki z magazynu mundurowego WST, nosidła do gruzu oraz drewniane elementy konstrukcyjne kasyna podoficerskiego.

LORNETKA Z PRZESTRZELONYM SZKŁEM

Interesującym znaleziskiem jest lornetka z przestrzelonym szkłem, odnaleziona w zasypisku niemieckiego okopu z 1945 r. w rejonie „Fortu”. Została wyprodukowana we Francji na przełomie XIX i XX w. do użytku cywilnego, jednak tego typu przedmioty były wykorzystywane także do celów wojskowych.

W trakcie prac odkryto ponadto zawiesie lampy – element jednego ze słupów oświetleniowych składnicy. W połączeniu z kloszem odnalezionym we wcześniejszym etapie badań umożliwi to wierne odtworzenie systemu oświetlenia WST, planowanego do rekonstrukcji w ramach budowy nowego muzeum.

260 PRZEDMIOTÓW WYBUCHOWYCH

Podczas badań natrafiono również na ponad 260 wojskowych przedmiotów wybuchowych i niebezpiecznych, w tym pociski artyleryjskie kal. od 37 do 150 mm, zapalniki oraz elementy amunicji strzeleckiej. Wszystkie zostały zabezpieczone przez sapera nadzorującego prace.

Muzeum podało, że badania trwały od 31 marca do 1 października 2025 r. Rozpoczęcie kolejnego, XIII etapu prac archeologicznych na Westerplatte zaplanowano na marzec 2026 r.

MOGIŁY DZIEWIĘCIU ŻOŁNIERZY

Badania archeologiczne na półwyspie Westerplatte prowadzone są od 2016 r. W 2019 r. odnaleziono mogiły dziewięciu polskich żołnierzy, z których siedmiu zidentyfikowano dzięki badaniom genetycznym. W 2022 r. zostali oni pochowani na nowym Cmentarzu Żołnierzy Wojska Polskiego na Westerplatte. W 2024 r. odnaleziono szczątki czterech polskich jeńców cywilnych, zamordowanych przez Niemców w pierwszych miesiącach wojny.

PAP/puch