Rada Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk zapowiedziała zmiany w zasadach polskiej ortografii, które zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2026 roku. Nowe regulacje wprowadzają większą elastyczność – w części przypadków dopuszczą kilka poprawnych form zapisu, w innych całkowicie zmienią dotychczasowe reguły. Poniżej przedstawiamy najważniejsze reformy.

1. Pisownia wielką literą nazw mieszkańców miast i ich dzielnic, osiedli i wsi, na przykład: Gdańszczanin, Warszawianin, Mokotowianin.

Dopuszczenie alternatywnego zapisu (małą lub wielką literą) nieoficjalnych nazw etnicznych, takich jak kitajec lub Kitajec, jugol lub Jugol, angol lub Angol, szkop lub Szkop, makaroniarz lub Makaroniarz.

2. Wprowadzenie pisowni wielką literą nie tylko nazw firm, marek i modeli wyrobów przemysłowych, ale także pojedynczych egzemplarzy tych wyrobów, na przykład samochód marki Ford i czerwony Ford.

3. Wprowadzenie rozdzielnej pisowni cząstek -bym, -byś, -by, -byśmy, -byście ze spójnikami, na przykład Zastanawiam się, czy by nie pojechać w góry.

4. Ustanowienie pisowni łącznej nie- z imiesłowami odmiennymi bez względu na interpretację znaczeniową: czasownikową lub przymiotnikową, czyli zniesienie wyjątku zezwalającego na świadomą pisownię rozdzielną.

5. Ujednolicenie zapisu (małą literą) przymiotników tworzonych od nazw osobowych, bez względu na to, czy ich interpretacja jest dzierżawcza (odpowiadają na pytanie czyj?), czy też jakościowa (odpowiadają na pytanie jaki?), na przykład dramat szekspirowski, epoka zygmuntowska, koncert chopinowski, filozofia sokratejska, wiersz miłoszowski.

Przymiotniki tworzone od imion (rzadziej od nazwisk) zakończone na -owy, -in(-yn), -ów będą mogły być zapisywane małą lub wielką literą, na przykład jackowe dzieci lub Jackowe dzieci, poezja miłoszowa lub poezja Miłoszowa, zosina lalka lub Zosina lalka, jacków dom lub Jacków dom.

6. Wprowadzenie łącznej pisowni członu pół- w wyrażeniach: półzabawa, półnauka; półżartem, półserio; półspał, półczuwał oraz pisowni z łącznikiem w połączeniu typu: pół-Polka, pół-Francuzka (odniesionym do osoby będącej w połowie Polką, w połowie Francuzką).

7. Dopuszczenie w parach wyrazów równorzędnych, podobnie lub identycznie brzmiących, występujących zwykle razem, trzech wersji pisowni:

– z łącznikiem, na przykład tuż-tuż; trzask-prask; bij-zabij;

– z przecinkiem, na przykład tuż, tuż; trzask, prask; bij, zabij;

– rozdzielnie, na przykład tuż tuż; trzask prask; bij zabij.

8. W zakresie użycia wielkich liter w nazwach własnych:

a) w nazwach komet wprowadzenie zapisu wszystkich członów wielką literą, na przykład Kometa Halleya, Kometa Enckego;

b) w nazwach obiektów przestrzeni publicznej wprowadzenie pisowni wielką literą stojącego na początku wyrazu aleja, brama, bulwar, osiedle, plac, park, kopiec, kościół, klasztor, pałac, willa, zamek, most, molo, pomnik, cmentarz (przy utrzymaniu pisowni małą literą wyrazu ulica), na przykład ulica Józefa Piłsudskiego, Aleja Róż, Brama Warszawska, Plac Zbawiciela, Park Kościuszki, Kopiec Wandy, Kościół Mariacki, Pałac Staszica, Zamek Książ, Most Poniatowskiego, Pomnik Ofiar Getta, Cmentarz Rakowicki;

c) wprowadzenie pisowni wielką literą wszystkich członów (oprócz przyimków i spójników) w wielowyrazowych nazwach lokali usługowych i gastronomicznych, na przykład Karczma Słupska, Kawiarnia Literacka, Księgarnia Naukowa, Hotel pod Różą, Restauracja pod Żaglami, Teatr Wielki;

d) wprowadzenie pisowni wielką literą wszystkich członów (oprócz przyimków i spójników oraz wyrazów typu imienia) w nazwach orderów, medali, odznaczeń, nagród i tytułów honorowych, na przykład Nagroda Nobla, Nagroda Pulitzera, Nagroda Literacka Gdynia, Nagroda Rektora za Wybitne Osiągnięcia Naukowe, Mistrz Mowy Polskiej, Ambasador Polszczyzny, Honorowy Obywatel Miasta Gdańska.

9. W zakresie pisowni prefiksów:

a) uzupełnienie reguły ogólnej: W języku polskim przedrostki – rodzime i obce – pisze się łącznie z wyrazami zapisywanymi małą literą. Jeśli wyraz zaczyna się od wielkiej litery, po przedrostku stawia się łącznik, na przykład super-Europejczyk;

b) dopuszczenie rozdzielnej pisowni z wyrazami zapisywanymi małą literą cząstek takich jak super-, ekstra-, eko-, wege- mini-, maksi-, midi-, mega-, makro-, które mogą występować również jako samodzielne wyrazy, na przykład miniwieża lub mini wieża, bo jest możliwe: wieża (w rozmiarze) mini; ekstrazarobki lub ekstra zarobki, bo jest możliwe: zarobki ekstra; ekożywność lub eko żywność, bo jest możliwe: żywność eko.

10. Wprowadzenie jednolitej łącznej pisowni cząstek niby-, quasi- z wyrazami zapisywanymi małą literą, na przykład nibyartysta, nibyorientalny, nibybłona, nibykłos, nibyliść, quasiopiekun, quasinauka, quasipostępowy, przy zachowaniu pisowni z łącznikiem przed wyrazami zapisywanymi wielką literą, na przykład niby-Polak, quasi-Anglia.

11. Wprowadzenie łącznej pisowni nie- z przymiotnikami i przysłówkami odprzymiotnikowymi bez względu na kategorię stopnia, a więc także w stopniu wyższym i najwyższym, na przykład niemiły, niemilszy, nienajmilszy, niedobrze, nielepiej, nienajlepiej.

mk