Truso – port i osada handlowa – istniało od końca VIII do końca X wieku na południowym wybrzeżu Bałtyku, w okolicach ujścia Wisły i rzeki Elbląg. Miejsce to po raz pierwszy opisał anglosaski podróżnik Wulfstan, który odwiedził Truso około  890 roku.

Dokładnie położenie Truso było przez długi czas nieznane. Lokalizację utrudniały zmiany topograficzne Żuław Wiślanych w X wieku. Dopiero poszukiwania dr. Marka Jagodzińskiego, podjęte w latach 80. ubiegłego wieku w ramach akcji Archeologiczne Zdjęcie Polski, których miejscem był wschodni brzeg jeziora Druzno, przyniosły rozwiązanie zagadki, która przez wieki męczyła archeologów. Zgromadzony przez dr. Jagodzińskiego materiał pozwolił określić lokalizację średniowiecznego grodu – w okolicach wsi Janów, kilka kilometrów na południe od Elbląga.

TRUSO TO GDAŃSK WCZESNEGO ŚREDNIOWIECZA

Archeolog dowiódł także, iż Truso stanowiło część systemu handlowego Wikingów na Bałtyku. Osada jawi się jako okazały port handlowy z sąsiadującymi z nim osadami rzemieślniczą i kupiecką. Rozmiary Truso były porównywalne do największych ówczesnych nadbałtyckich osad portowych, takich jak duńskie Hedeby czy Wolin. Truso stanowiło więc najważniejsze centrum handlu dalekosiężnego na ziemiach pruskich. Świadczą o tym znalezione w tym miejscu wyroby wykonane m.in. w zachodnich Niemczech (Nadrenii), a także w Cesarstwie Bizantyjskim.

Handlowa rola Truso podupadła w X wieku, na co miały wpływ pożary i działania wojenne, prawdopodobnie na tle zmian politycznych w państwie pierwszych Piastów. Z czasem rolę Truso przejął założony w drugiej połowie X wieku Gdańsk.
Rywalizujący z nim od wieków Elbląg lubi odwoływać się do dziejów dawnej pruskiej osady – przywołując czasy jej gospodarczej potęgi.

POZNAJ ŻYCIE MIESZKAŃCÓW OSADY

O tym, jak wyglądało życie w średniowiecznym porcie, można przekonać się, odwiedzając wystawę w elbląskim Muzeum Archeologiczno-Historycznym „Truso – legenda Bałtyku”. Z ekspozycji możemy dowiedzieć się, kim byli założyciele Truso, czym się zajmowali zawodowo, jak wyglądało ich życie codzienne i wierzenia.

Zwiedzając wystawę, możemy m.in. poznać zasadę działania kompasu słonecznego, który był podstawowym instrumentem nawigacyjnym używanym przez Wikingów podczas morskich rejsów.  Prezentowana na wystawie cyfrowa wizualizacja Truso oraz makieta osady w pełnym zakresie pokazują, jak wyglądała osada oraz jaki obszar został przebadany archeologicznie.

Poza wystawą elbląskie muzeum planuje też realizację cyklu pięciu półgodzinnych, fabularyzowanych filmów dokumentalnych. Wezmą w nich udział grupy rekonstrukcyjne oraz profesjonalni aktorzy, a także naukowcy i specjaliści z zakresu dawnych rzemiosł.

Witold Chrzanowski/am