W czasie trwającego obecnie 12. etapu badań archeologicznych na terenie półwyspu Westerplatte znaleziono ponad 2,5 tys. przedmiotów, z których ponad 650 uznano za zabytki o znacznej wartości naukowej i ekspozycyjnej; badania potrwają do końca września – przekazało w środę Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.

Badania archeologiczne na półwyspie Westerplatte w Gdańsku są prowadzone na obszarze ponad 1000 metrów kwadratowych, m.in. w pobliżu placówki „Fort” oraz w miejscu poprzedzającym budowę nowej drogi technicznej na północ od cmentarza Żołnierzy Wojska Polskiego.

Muzeum podało, że archeolodzy natrafili na 163 obiekty niebezpieczne i wybuchowe pochodzenia wojskowego. Zapewniono, że zostały one zabezpieczone przez sapera pełniącego stały nadzór nad pracami terenowymi. Wśród tych wojennych pozostałości znajdowały się m.in. zapalniki oraz pociski artyleryjskie kal. 37 – 150 mm.

POZOSTAŁOŚCI POMNIKA

W trakcie prac odnaleziono pozostałości pomnika wzniesionego w 1928 r. – w 10. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości.

– Znane z archiwalnych fotografii upamiętnienie tej ważnej dla polskich żołnierzy rocznicy miało formę obelisku z reliefem przedstawiającym orła trzymającego tarczę amazonek, poniżej którego umieszczono sentencję: „Wspólną pracą wszystkich tworzy się bogactwa” – podano.

Pomnik był ustawiony na niewielkim, kamiennym kopcu, w centrum wypielęgnowanego trawnika znajdującego się przy wschodnim skrzydle starych koszar. Na polecenie Niemców pomnik został zdemontowany zimą 1939-1940 r., w czasie prac rozbiórkowo-porządkowych wykonywanych przez polskich jeńców cywilnych. Muzeum przekazało, że w trakcie badań odsłonięto jego czworokątną podstawę o wymiarach 1,6 × 1,6 m. Wykonano ją z gruzobetonu i wzmocniono od północy i zachodu rzędem cegieł. Materiał wykorzystany do budowy podstawy prawdopodobnie pochodził z rozebranego budynku kurortowego, na którego reliktach postawiono pomnik.

ŚLADY PRUSKIEJ BATERII

Ponadto podczas dotychczasowych badań w jednym z wykopów odsłonięto narożnik i mur oporowy kazamaty – elementu pruskiej baterii plażowej nr I, którą wzniesiono nad morskim brzegiem na początku lat pięćdziesiątych XIX w. Zarejestrowano również nasyp ziemny usypany w 1911 r., podczas zastępowania przestarzałych i zniszczonych sztormem murowanych fortyfikacji nowymi, betonowymi umocnieniami. Wał usypany od strony morza osłaniał istniejący do dziś schron dowodzenia artylerii nabrzeżnej (późniejsza placówka „Fort”).

W ramach prac przebadano również kolejny fragment niemieckiej transzei z 1945 r. oraz okop wykonany w 1966 r. na potrzeby filmu o Westerplatte. Wewnątrz znaleziono elementy ślepej amunicji użytej w trakcie realizacji filmu. Z zabytków odkrytych w rejonie placówki „Fort” na uwagę zasługuje lornetka z przestrzelonym szkłem. Wyprodukowana we Francji do celów cywilnych, podczas I wojny światowej mogła być używana również przez wojsko.

Wzdłuż ul. mjr. Sucharskiego zarejestrowano niewielki odcinek nasypu kolejowego, będącego częścią linii kolejowej zbudowanej w 1928 r. na potrzeby składnicy.

POLSKI ORZEŁ DO CZAPKI

Muzeum podało, że w trakcie dwunastego etapu badań archeologicznych dotychczas znaleziono do ponad 2,5 tys. przedmiotów, z których ponad 650 uznano za zabytki o znacznej wartości naukowej i ekspozycyjnej. Większość materiału zabytkowego związana jest z okresem funkcjonowania kurortu: liczne fragmenty ceramiki (datowane na czas od lat pięćdziesiątych XIX w. do początku XX w.) oraz pojedyncze zabawki, monety i inne drobne przedmioty codziennego użytku. Wyjątkowym znaleziskiem jest polski orzeł od czapki garnizonowej znaleziony w dole wypełnionym materiałem pochodzącym z rozbiórki willi oficerskiej.

Ponadto znaleziono liczne odłamki i fragmenty amunicji, zarówno z początku, jak i końca II wojny światowej, oraz różne drobne przedmioty, takie jak monety, guziki zegarek z dewizką z początku XX w. Odkryto również relikty piwnicy budynku kurortowego zapełnione fragmentami ozdobnych kafli piecowych z drugiej połowy XIX w.

LEJE PO BOMBACH

Badania w ramach 12. etapu rozpoczęły się pod koniec marca br. i potrwają do końca września br. Do tego czasu archeolodzy będą kontynuować eksplorację rozpoczętych w tym etapie wykopów oraz dokończą badania obiektów odkrytych w poprzednich sezonach i nieprzebadanych w całości: dwóch lejów po bombach zrzuconych podczas nalotu Luftwaffe 2 września 1939 r. oraz reliktów budynków kurortowych i z okresu Wojskowej Składnicy Tranzytowej.

Badania archeologiczne na terenie półwyspu Westerplatte prowadzone są od 2016 roku. W ramach poprzednich badań szczegółowo przebadano obszar ponad 7,5 tys. m kw. i oczyszczono z materiałów wybuchowych i niebezpiecznych ponad 13,5 ha.

SKŁADNICA TRANZYTOWA

Przeprowadzono również nadzór archeologiczny nad budową cmentarza Żołnierzy Wojska Polskiego, modernizacją i przystosowaniem budynku byłej elektrowni Wojskowej Składnicy Tranzytowej do celów wystawienniczych oraz nad budową punktu obsługi ruchu turystycznego w części w granicach Wojskowej Składnicy Tranzytowej (WST).

W efekcie pozyskano ponad 82 tys. zabytków, w tym 32 tys. artefaktów o dużej wartości historycznej, ekspozycyjnej i naukowej, obrazujących burzliwą historię półwyspu od połowy XVII do XX w. Znaczną część pozyskanego zbioru stanowią przedmioty związane ze służbą żołnierzy polskich na Westerplatte i walkami prowadzonymi w trakcie obrony WST.

MOGIŁY POLSKICH ŻOŁNIERZY

W 2019 r. w trakcie badań odnaleziono mogiły dziewięciu polskich żołnierzy. Część z nich zginęła w zbombardowanej 2 września 1939 r. przez Luftwaffe wartowni nr 5, pozostali polegli w innych częściach półwyspu. Współpraca Muzeum II Wojny Światowej z Pomorskim Uniwersytetem Medycznym w Szczecinie oraz z pionem śledczym Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku zaowocowała genetyczną identyfikacją siedmiu osób.

W 2022 r. zorganizowano uroczystości pogrzebowe, w trakcie których obrońcy WST spoczęli na nowym cmentarzu Żołnierzy Wojska Polskiego na Westerplatte.

PAP/puch