27 grudnia po raz pierwszy obchodzimy nowe święto państwowe – Narodowy Dzień Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego. Mające upamiętniać zwycięski zryw Polaków przeciwko Niemcom z lat 1918–1919 święto przypada w rocznicę wybuchu insurekcji.
Preambuła ustawy mówi, że została ona ustanowiona „w hołdzie bohaterom – uczestnikom narodowego zrywu z lat 1918–1919, którzy wyzwolili Wielkopolskę spod panowania niemieckiego i przyłączyli ją do odrodzonej Rzeczypospolitej”. Z kolejnych artykułów dowiadujemy się o ustanowieniu 27 grudnia świętem państwowym – Narodowym Dniem Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego.
Ustawa, która była inicjatywą ustawodawczą prezydenta, stanowiła odpowiedź na głosy przedstawicieli społeczności, działaczy patriotycznych oraz władz samorządowych z Wielkopolski. Z pomysłem ustanowienia święta państwowego wyszły wspólnie: Wielkopolskie Muzeum Niepodległości, Fundacja Zakłady Kórnickie, Muzeum Narodowe w Poznaniu, poznański oddział Instytutu Pamięci Narodowej, Towarzystwo Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918-1919 oraz Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Wielkopolski.
USTAWA ZOSTAŁA PODPISANA W HISTORYCZNYM MIEJSCU
Sejm przyjął ustawę ustanawiającą nowe święto państwowe 1 października, a 28 października jednogłośnie poparł ją Senat. Natomiast 23 listopada w historycznym miejscu – dawnym poznańskim Hotelu Bazar, w którym tuż przed wybuchem powstania wielkopolskiego zamieszkał przybyły do Poznania Ignacy Jan Paderewskip – prezydent RP Andrzej Duda podpisał ustawę.
– Cieszę się ogromnie, że święto to od tego roku wpisze się na trwałe do oficjalnego kalendarza Rzeczypospolitej. To jest pewien akt swoistej, dziejowej sprawiedliwości wobec powstania wielkopolskiego jako niesłychanie ważnego czynu zbrojnego tamtego czasu – mówił prezydent podczas uroczystości podpisania ustawy.
– Przede wszystkim jest to oddanie hołdu naszym bohaterskim przodkom. Ich zasługi są ogromne: w trakcie powstania i po powstaniu, podczas powstań śląskich, wojny polsko-bolszewickiej. Rola naszych bohaterów w odbudowie ojczyzny odradzającej się po tylu latach zaborów jest oczywista i bezsporna. Drugi cel, który nam przyświecał i realizację którego ustanowienie święta zdecydowanie przybliża, to upowszechnienie wiedzy o powstaniu wielkopolskim i o znaczeniu tego powstania w historii odradzającego się kraju. Ta wiedza, poza Wielkopolską, województwem kujawsko-pomorskim i województwem lubuskim, nie jest, mówiąc dyplomatycznie, powszechna – powiedział Tadeusz Musiał, prezes Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918-1919.
INSPIRACJĄ BYŁ PRZYJAZD SŁYNNEGO PIANISTY
Powstanie wielkopolskie wybuchło 27 grudnia 1918 r. w Poznaniu. Jego bezpośrednią przyczyną była wizyta w tym mieście Ignacego Jana Paderewskiego, wybitnego pianisty, męża stanu. Jego przyjazd 26 grudnia był okazją do zorganizowania manifestacji patriotycznej. Następnego dnia Polacy zgromadzili się przed budynkiem Hotelu Bazar. Niemcy zorganizowali kontrpochód, a jego uczestnicy zniszczyli po drodze siedzibę Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej – legalnej polskiej władzy państwowej, uznanej przez Polski Sejm Dzielnicowy. W gotowości bojowej czekały polskie oddziały Służby Straży i Bezpieczeństwa oraz Straży Ludowej. Przed godziną 17:00 sytuacja wymknęła się spod kontroli. Padł pierwszy strzał – wybuchło powstanie.
Początkowo Naczelna Rada Ludowa prowadziła z Niemcami rozmowy o zachowaniu spokoju. Ostatecznie jednak nominowała na tymczasowego dowódcę powstania Stanisława Taczaka.
POCZĄTEK WALK
W pierwszym okresie walk powstańczych, do końca roku, Polakom udało się zdobyć większą część Poznania. Ostatecznie miasto zostało wyzwolone 6 stycznia 1919 r., kiedy przejęte zostało lotnisko Ławica. W polskie ręce wpadło kilkaset samolotów. Do połowy stycznia wyzwolono większą część Wielkopolski. Pod koniec stycznia Niemcy rozpoczęli ofensywę na froncie północnym, a w połowie lutego przenieśli siedzibę naczelnego dowództwa do Kołobrzegu, co miało świadczyć o planach ofensywnych przeciwko Wielkopolsce.
W sukurs powstańcom wielkopolskim przyszli alianci zachodni, którzy w lutym 1919 roku wymusili na władzach niemieckich powstrzymanie się od podejmowania działań ofensywnych przeciw powstańcom. Wyznaczono wówczas linię demarkacyjną, która rozdzieliła jednostki polskie i niemieckie.
SUKCES POWSTAŃCÓW
Zdobycze powstańców potwierdził rozejm w Trewirze podpisany między Niemcami a państwami Ententy 16 lutego. W myśl jego ustaleń front wielkopolski został uznany za front walki państw sprzymierzonych. Ostateczne zwycięstwo przypieczętował podpisany 28 czerwca 1919 r. traktat wersalski, w wyniku którego do Polski powróciła – z wyjątkiem skrawków – prawie cała Wielkopolska. Powstanie zakończyło się sukcesem.
PAP/MarWer
